Het voormalige kasteelterrein. Vandaag de dag in gebruik als kinderboerderij.
.

Het Steenhuis van Dirk van Teylingen

Het Steenhuis van Dirk van Teylingen is een verdwenen ronde waterburcht.

Het kasteelterrein ligt in Warmond (Zuid-Holland), naast het voormalige seminarie “Mariënhaven”.

De stichting van het kasteel

Het Steenhuis werd waarschijnlijk gesticht door Heer Willem van Teylingen (1244). Vermoedelijk dankt het kasteel zijn naam aan het feit dat Willems zoon Dirk jaren later het kasteel 'onse steenhues' noemde.

Het stamslot van het geslacht van Teylingen was eigenlijk kasteel Teylingen bij Sassenheim. Dat de Van Teylingens een nieuwe burcht in Warmond bouwden, lijkt te maken te hebben met de groeiende macht van de familie in de eerste helft van de 13de eeuw. De Van Teylingens werkten vanaf circa 1220 namelijk aan een verdere machtsontplooiing, die ten koste ging van andere geslachten. In Warmond was de ambachtsheer Frank van Warmond overleden en had alleen een dochter om hem op te volgen, en het lijkt erop dat Willem van Teylingen gebruik maakte van het machtsvacuüm en zich allerlei rechten en inkomsten toe-eigende. En hij bouwde dus deze burcht.

Aanvankelijk bestond het Steenhuis uit een onregelmatige ronde wal of palissade (ca. 40 meter in doorsnee) met aan de noordwestkant een zware bakstenen woontoren (van 11 x 14,50 meter) en aan de zuidoostkant een bakstenen poorttoren. In een tweede, latere bouwfase, werd de wal of palissade vervangen door een bakstenen ringmuur (zie de plattegrond hiernaast).

Een ernstig incident

Plattegrond van het verdwenen kasteel.
Boven de woontoren met aanbouwsel.
Onder de ingangstoren.
In het rood de muren van het latere “bouwhuis der monniken” (15de eeuw).
.

Willem van Teylingen stierf in 1244 en zijn zoon Dirk volgde hem op. Deze had aanvankelijk veel invloed op de jonge graaf Floris V van Holland, maar vanaf 1275 zag Dirk van Teylingen zijn invloed op de graaf afnemen. Hierop besloot Dirk van Teylingen om zijn Warmondse kasteel aan de neef van de graaf, Floris van Avesnes, op te dragen [meer weten]. Het feit dat Dirk van Teylingen het kasteel opdroeg aan Floris van Avesnes in plaats van aan de werkelijke landsheer graaf Floris V, wekte bij de laatste veel wantrouwen op. Een jaar later joeg de graaf de Van Avesnes Holland uit (zie Huis te Riviere).

Een vroeg einde

Al in 1282 overleed Dirk van Teylingen. Hierop kwam het Steenhuis in handen van zijn tweede zoon Jan van Teylingen (ca.1304). Het lijkt erop dat Jan van Teylingen daadwerkelijk op het kasteel heeft gewoond: niet alleen is er geen ander kasteel bekend dat hem toebehoorde, ook tonen de archeologische vondsten aan dat het Steenhuis juist in Jans tijd zeer intensief bewoond werd.

Na het overlijden van Jans zus Margriet van Teylingen (vóór 1316) verviel het kasteel waarschijnlijk terug aan de leenheer de graaf van Holland. Daarna gaf deze het kasteel in leen aan de vrouwe van Voorne Catharina van Durbuy.
Waarschijnlijk was het kasteel toen al erg bouwvallig geworden, want in 1330 gaf de graaf van Holland geld aan Catharinas zoon om het kasteel op te laten knappen.

Catharinas kleindochter Machteld van Voorne gaf het kasteel in 1358 nog in leen aan haar neef Hendrik van Borselen. Maar al snel daarna zal het kasteel wel afgebroken zijn geweest: het kasteelterrein en het bijbehorende land werden in 1386 namelijk geschonken aan de abt Ten Kampe om daarop een klooster te bouwen...

Het klooster

Pas in 1413 begon de bouw van het klooster daadwerkelijk. Vervolgens werd in de zuidoosthoek van het kasteelterrein een (thans verdwenen) “bouwhuis der monniken” (boerderij) opgetrokken.

De ronding van het kasteelterrein laat de loop van de verdwenen ringmuur nog zien.
.

Maar ook het klooster zou niet lang blijven staan. Aan het begin van de tachtigjarige oorlog, in 1573, kwamen de Spanjaarden de nabijgelegen stad Leiden belegeren. En nu waren de Leidenaren bang dat de Spanjaarden in verschillende gebouwen om de stad heen onderdak zouden vinden, om van daaruit de stad te belegeren. De Leidenaren kwamen dus naar Warmond en staken het klooster en andere gebouwen in brand. Het klooster werd niet herbouwd.

De landerijen waar het klooster had gestaan (de 'Kloosterwei', direct ten zuidoosten van het voormalige kasteelterrein) werden nadien gebruikt als landbouwgrond. Ondertussen werd het kasteelterrein gebruikt als moestuin...

Opgravingen

In 1965 werd het kasteel door Prof. Renaud opgegraven. De meeste bakstenen van de weermuur bleken uitgegraven te zijn (op enkele plaatsen na), maar de overgebleven paalfundering gaf de loop van verdwenen kasteelmuren nog aan. Naast de kasteelresten werden o.a. ook de puinbanen gevonden van twee gebouwen uit de 15de eeuw (waaronder het “bouwhuis der monniken”).

Vandaag de dag

Op het kasteelterrein is nu een kinderboerderij gevestigd (Kinderboerderij De Kloosterhof). Een gedeelte van het terrein is vrij toegankelijk.



Het Steenhuis van Dirk van Teylingen

Oude dam

Warmond



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Fannee, M. (2014). tlant te Waremunde, een studie over Warmond in de middeleeuwen (1100-1400). Historisch Genootschap Warmelda, Druno en Dekker, Lisse, p.51-62, p.83-86, p.126-130;

Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.48-49, p.55;

Klok, R.H.J. (1977). Archeologisch reisboek voor Nederland, 2de herziene druk, Fibula-van Dishoeck - Haarlem, p.239-241;

Oosterhuis, T. (1999). De moordzaak Floris de Vijfde. Hernieuwd onderzoek naar de ware schuldigen. Balans, Amsterdam, p.184;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.64-65;

Renaud, dr. J.G.N. (1969). “Heer Dirk's Huis van Teylingen te Warmond” in: Steur, A.G. van der (red.) (1969). Heeren en Buren. Bijdragen tot de geschiedenis van Warmond. Kruseman's Uitgeversmaatschappij N.V., Den Haag, p.13-19;

Renaud, J.G.N. (1984). "Warmond of Voorhout" in: Castellogica nr I, NKS, p.53-70;

Renaud, J.G.N. (1985). "Warmond of Voorhout II" in: Castellogica nr I, NKS, p.105-118;

Schrage, A. & A. van Noort (2007). Lesbrief Warmondse Geschiedenis. Historisch Genootschap Warmelda, Druno & Dekker, Noordwijkerhoud, p.3, 4, 7, 9, 10;

Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.100; p.446;

http://warmelda.nl/ (Historisch Genootschap Warmelda);
http://kasteleninnederland.nl/kasteel4417.php;
http://www.allesweb.myserver.org/kastelenteam/017a/steenhuis.htm;
http://www.hollandrijnland.nl/index.php?site=10&lang=&page=449.451;

Illustraties:
(foto's) Mathieu Fannee;
(plattegrond) Mathieu Fannee, naar een plattegrond op p.108 van het hierboven genoemde artikel van J.G.N. Renaud (1985);