De ringmuur en één van de muurtorens, gezien vanaf de voet van de motte. .

De Burcht van Oostvoorne

De Burcht van Oostvoorne is de ruïne van een mottekasteel. Deze ruïne staat in Oostvoorne (Zuid-Holland).

Tegen de zuidwestelijke kant van de gracht lag vroeger ook een voorburcht, maar die is nu verdwenen.

De stichting van het kasteel

De Burcht van Oostvoorne is waarschijnlijk gesticht kort na 1150. Het werd gebouwd door de machtige heren van Voorne:
Floris (1156-1174) of anders Dirk van Voorne (1175-1189).
Het kasteel was bedoeld om de Maasmonding te verdedigen tegen eventuele binnenvallende vijanden.

In die tijd bestond het kasteel enkel uit een bakstenen donjon. Deze werd gebouwd op een zandduin die vervolgens met klei werd opgehoogd. De donjon was omgeven door een houten palissade, en later door een houten ringmuur.

Reconstructie van de burcht van Oostvoorne. Links de poorttoren; in het midden de donjon.

Ergens tussen 1250 en 1300 werd de houten ommuring vervangen door een bakstenen ringmuur met half-ronde verdedigingtorens. Aan de westzijde van de ringmuur werd een poorttoren opgetrokken en aan de oostzijde een vierkante toren (zie tekening hiernaast).

Nieuwe bewoners

Het kasteel bleef in handen van de heren van Voorne tot 1372. In dat jaar overleed Machteld van Voorne als laatste telg uit haar geslacht.

Het kasteel verviel terug aan de leenheer Albrecht van Beieren, graaf van Holland en Zeeland. Hierna kwamen de graaf en zijn vrouw regelmatig op Oostvoorne verblijven.

Uit die tijd is bekend dat de burcht toen al in verval dreigde te raken. Omdat het kasteel dichtbij de kust stond en hoog boven de omgeving uitstak, stond het bloot aan de vernielende kracht van elke storm. Telkens hadden een timmerman, een metselaar en een dakdekker er vele dagen werk aan om alles te herstellen!

In 1393 gaf Albrecht van Beieren het kasteel en de heerlijkheid aan zijn zoon Jan van Beieren, elect van Luik. Maar omdat Jan voortdurend in Luik zat, zal hij niet veel op de burcht gewoond hebben.

Toen Jan van Beieren in 1425 overleed, kwam het kasteel in handen van zijn weduwe, die de Zeeuwse edelman Frank van Borsselen aanstelde als ruwaard van Voorne. Zeer waarschijnlijk was de burcht vanaf die tijd regelmatig in gebruik.

Verval

De resten van de zware poorttoren. .

In 1434 werd Frank van Borsselen heer van Voorne. Maar vanaf 1460 schonk hij geen aandacht meer aan de burcht: hij verbleef in de nabij gelegen stad Brielle, waar hij soms maanden lang ziek lag. Ondertussen raakte het kasteel in verval...
Toen Frank van Borsselen in 1470 overleed, had hij geen wettige nakomelingen, waardoor het kasteel weer verviel aan de leenheer: Karel de Stoute. Maar ook hij verbleef niet op het kasteel.

Pas na 1477 werd het kasteel hersteld. Karel de Stoute was omgekomen bij Nancy en de heerlijkheid Voorne kwam aan zijn weduwe Margaretha van York. Deze liet voor een aanzienlijk bedrag reparaties aan het kasteel verrichten. Toch was dat niet genoeg. De burcht stond nog steeds op instorten en na 1503 werd het kasteel niet meer bewoond.

Afbraak

Na 1506 stelde Karel V een kastelein aan om de burcht te beheren. In eerste instantie werden reparaties verricht aan de voorburcht. Maar deze was ondertussen ook een illegale steengroeve geworden en in 1534 liet men het dan ook afbreken. De hoofdburcht bleef voorlopig nog staan...

Zicht op de voet van de verdwenen donjon, bovenop de motte. .

...tot 1552. Karel V voerde toen oorlog tegen koning Hendrik II van Frankrijk. En nu was men bang dat de Fransen de donjon, net als de kerktoren van Oostvoorne, als baken zouden kunnen gebruiken bij een landing uit zee. Hierop werden de donjon en de kerktoren zover afgebroken dat ze net niet boven de bomen uitstaken.

Uiteindelijk werd de ruïne in 1824 in opdracht van de ambachtsheer van Voorne afgebroken, wat gelukkig slechts gedeeltelijk gebeurde (de ruïne werd eigenlijk geëgaliseerd). In 1842 werd het kasteelterrein verkocht aan het rijk, dat de bedoeling had om daar een vuurtoren op te trekken, maar dit ging niet door.

Herstel

In 1934 werd de hoofdburcht ontgraven en vanaf 1953 werden de ontgraven funderingen geconsolideerd met authentieke bakstenen.

Vandaag de dag

Het kasteel is te bezichtigen, maar men moet wel eerst de sleutel van het hek halen bij de plaatselijke VVV!

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Arkenbout, A.A. & H. van der Graaf (1975). De Burcht te Oostvoorne. Gemeente Oostvoorne;

Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.41-44;

Klok, R.H.J. (1977). Archeologisch reisboek voor Nederland, 2de herziene druk, Fibula-van Dishoeck - Haarlem, p. 234-235;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.157-159;

Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.288-290;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.28-32;

Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.370-375;

http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel225.php;
http://www.oostvoorne.org/burcht/;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(tekening van het kasteel) Mathieu Fannee, naar een tekening van een onbekende auteur op p.28 van het hierboven genoemde boek van P.E. van Reijen;