De Waardenburg gezien vanuit het zuidoosten.
.

De Waardenburg

Kasteel de Waardenburg is van oorsprong een rond waterkasteel. Het ligt in het dorp Waardenburg (Gelderland), bij de Waal.

De stichting van het kasteel

De Waardenburg is één van de weinige kastelen waarvan de precieze stichtingsdatum bekend is: 2 augustus 1265.
Toen kreeg ridder Rudolf de Cock toestemming van graaf Otto II van Gelre om een kasteel te bouwen.

Rudolf de Cock was van Franse afkomst (hij heette eigenlijk Raoul de Châtillon), maar stamde in de vrouwelijke lijn ook rechtstreeks af van graaf Gerard II van Gelre (1082-1137). Het gebied waar Rudolf het kasteel liet bouwen was sinds de tijd van graaf Gerard II steeds in het bezit geweest van Rudolfs voorouders.

Ontwikkeling van het kasteel

Plattegrond van het kasteel. De nog bestaande muren staan donker aangegeven.
.
Rudolf de Cock liet in 1265 aanvankelijk een houten versterking optrekken. Deze versterking werd door zijn zoon in 1283 nog uitgebreid met een zaal aan de zuidkant van het kasteel.

In 1339 werd Rudolfs achterkleinzoon Johan de Cock op zijn beurt heer van Waardenburg. Johan de Cock liet het kasteel aanzienlijk uitbreiden: hij liet een ringmuur bouwen met halfronde torens en een poortgebouw. Ook liet hij aan de oostkant van de ringmuur een vierkante donjon optrekken (zie plattegrond). Om de ringmuur heen liet Johan de Cock een slotgracht graven.

Toen Johan de Cock overleed, werd hij opgevolgd door zijn zoon Gerard. Nadat deze rond 1400 zonder mannelijke erfgenaam was overleden, vererfde het kasteel door huwelijk op het geslacht Van Broekhuysen. Deze familie liet toen de noordelijke vleugel van het kasteel optrekken (zie bovenkant plattegrond).
Het geslacht Van Broekhuysen hield het kasteel in zijn bezit tot 1494. Daarna vererfde het kasteel in de vrouwelijke lijn op het geslacht Van Arkel. Dit geslacht liet rond 1550 de oostelijke vleugel optrekken.

De oorspronkelijke donjon, waarvan de bovenkant begin 17de eeuw werd gesloopt, waarna het voorzien werd van een schuin dak [opmerking].
.

Verwoesting

Aan het begin van de tachtigjarige oorlog (1568-1648) was de Waardenburg in handen van de weduwe van Walraven van Arkel, Catharina van Gelre. Deze koos in het conflict de zijde van de Spaanse koning en verleende ook toestemming om op het kasteel 300 Spaanse soldaten te legeren.

De Spaanse soldaten op de Waardenburg terroriseerden de omgeving. In 1573 kwam een leger van Lodewijk, de broer van Willem van Oranje, het kasteel dan ook belegeren. Maar het kasteel hield stand.
Echter een paar maanden later vertrok een deel van de Spaanse soldaten, waarna het kasteel in 1574 door Willem van Oranje weer werd belegerd. Deze keer werd het kasteel ingenomen en de zuidkant van het kasteel werd zwaar beschadigd. Hierop werd de vrouwe van Waardenburg Catharina van Gelre gevangen genomen en verbannen naar kasteel Heukelum.

Herstel

In 1618 werd het kasteel verkocht aan Johan Vijgh, gouverneur van Tiel. In 1627 liet hij herstelwerkzaamheden uitvoeren. Daarbij werd de bovenkant van de donjon gesloopt en kreeg de donjon zijn huidige schuine dak.

Het kasteel vanuit het noorden
(in de steigers, in augustus 2007).
.
In 1701 werd het kasteel verkocht aan het Friese geslacht Van Aylva. Deze familie verbleef echter zelden op het kasteel, waardoor het in verval raakte. Ook gaf deze familie opdracht tot afbraak van de gehele westelijke en zuidelijke kant van het kasteel, waardoor de Waardenburg zijn huidige grondplan kreeg (op de plattegrond is het huidige grondplan donker gekleurd).

Door huwelijk kwam het kasteel in 1827 in handen van het geslacht Van Pallandt. Dit geslacht liet het kasteel rond 1895 restaureren, vergrootte de oostvleugel en voegde er een torentje aan toe. Het geslacht Van Pallandt hield het kasteel in bezit tot 1971, toen de laatste barones van Pallandt overleed.

Vandaag de dag

Het kasteel is tegenwoordig eigendom van jonkheer Carel L.H. van Vredenburch, heer van Waardenburg en Neerijnen. Het kasteel wordt in erfpacht gehouden door de 'Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen'.
Het is niet te bezichtigen, maar men kan er wel omheen wandelen.



Foto hierboven: het kasteel gezien van een afstand, vanuit het zuidoosten.



De Waardenburg

Waalbandijk

Waardenburg


[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Eliëns, F.M., Harenberg, J. (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.231-237;

Kalkwiek, K.A. & Schellart, A.I.J.M. (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.100-101;

Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.59-61;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(plattegrond) Mathieu Fannee, naar het voorbeeld van een plattegrond uit bovengenoemd boek van Eliëns en Harenberg, p.232;