Kasteel Schaesberg
vanuit het zuidoosten, |
Kasteel Schaesberg is de ruïne van een vierkante waterburcht. Dit kasteel ligt aan de noordwestkant van Schaesberg, nabij Heerlen (Limburg).
De familie Schaesberg wordt al genoemd in de 13de eeuw. Zo wordt ene Gerard van Schaesberg in 1273 vermeld als leenman van heer Walram II van Valkenburg. Waar Gerard van Schaesberg woonde is niet duidelijk, want het kasteel bestond in zijn tijd nog niet.
Het kasteel werd pas gesticht in de 14de eeuw. Hoe het er toen uitzag is niet bekend. De oudst bekende kasteelheer, Conrad van Schaesberg, wordt ook pas eind 14de eeuw vermeld. Van hem is bekend dat hij na de slag bij Baesweiler in 1371 (zie daarover Kasteel Hoensbroek) gevangen werd genomen. Er werd voor zijn vrijlating veel losgeld gevraagd, maar hij kwam vrij.
Kasteel Schaesberg in 1850
vanuit het zuidoosten. |
Hierop vererfde het kasteel op Johans zwager. De nieuwe kasteelheer, Willem II van Retersbeek, werd de stamvader van een nieuw geslacht Van Schaesberg. Willem noemde zich in 1411 nog "Retersbeek, anders genaamd van Schaesberg", maar na hem noemden zijn afstammelingen zich net als de oorspronkelijke eigenaren allemaal "Van Schaesberg".
In de tweede helft van de 16de eeuw was het kasteel in handen van heer Johan van Schaesberg. Rond 1570 besloot Johan om op de funderingen van de oude burcht een nieuw kasteel op te trekken (de basis van de huidige ruïne), en gebruikte daarbij mogelijk een deel van de muren van het oude kasteel. De nieuwe hoofdburcht bestond uit twee haaks op elkaar staande vleugels met een traptoren in de binnenhoek. Dit nieuwe huis stond binnen een vierkante slotgracht.
De resten van de buitenmuur
van de zuidelijke vleugel van de hoofdburcht. |
In 1618 verzocht Frederik II de dochter van de Spaanse koning, infante Isabella, om zijn ridderleen Schaesberg te verheffen tot een hoge heerlijkheid. Dankzij zijn politieke en bestuurlijke activiteiten vond die verheffing ook plaats, maar Frederik moest er wel veel geld voor betalen. Lang mocht hij er ook niet van genieten, want binnen een jaar overleed hij al.
Frederik werd opgevolgd door zijn zoon Johan Frederik I van Schaesberg. Deze Johan Frederik, die o.a. geheimraad was van paltsgraaf Wolfgang Willem van Wittelsbach, werd door keizer Ferdinand III van het Heilige Roomse Rijk benoemd tot baron.
Johan Frederik liet het kasteel aanzienlijk uitbreiden. De vierkante hoofdburcht, die bestond uit twee woonvleugels op de zuid- en westzijdes, werd in 1650 aangevuld met twee lage vleugels op de noord- en oostzijdes, zodat er nu vier vleugels rond een binnenplaats stonden. Ook liet Johan Frederik op de zuidoosthoek de nog bestaande vierkante hoektoren optrekken. Ten slotte werd ten noorden van de hoofdburcht een uitgestrekte u-vormige voorburcht opgetrokken (zie tekening hierboven).
Begin 18de eeuw kwam het kasteel in handen van Johan Frederiks kleinzoon, Frederik Sigismund Theodoor van Schaesberg. Deze besloot niet te trouwen maar een kerkelijke carrière te gaan volgen. Vanaf 1710 begon Frederik Sigismund Theodoor zich echter steeds meer als een zonderling te gedragen. Hij werd mensenschuw en trok zich terug met een dienaar in een gedeelte van het kasteel. Uiteindelijk werd hij in 1720 onder curatele gesteld en stierf in 1733.
De ruïne vanuit
het noorden. |
Hoewel de hoofdburcht vervallen was, bleef de voorburcht lange tijd in goede staat. Jammer genoeg brak er in 1965 een hevige brand op de voorburcht, waarna deze geheel werd afgebroken.
In 1977 werden de funderingen en de ruïne van de hoofdburcht geconsolideerd om verder verval te voorkomen.
De ruïne is niet toegankelijk, maar men kan er vrij omheen wandelen.
Kasteel Schaesberg Slotweg 3 Schaesberg
|
Tekst: Mathieu Fannee
Geraadpleegde literatuur:
Hupperetz, W. & B. Olde Meierink & R. Rommes (red.) (2005). Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800). Stichting Limburgse Kastelen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.440-443;
Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.245-246;
Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.202-204;
Digitale Versie Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW), deel 9, p.854-855, p.961-973. URL: http://www.historici.nl;
http://www.marcel-klasens.nl/Website%20marcel-klasens.nl/Kasteel%20Schaesberg%20en%20hoeve.htm;
http://genwiki.nl/limburg/index.php?title=Van_Schaesberg;
http://genwiki.nl/limburg/index.php?title=Overleg:Van_Schaesberg;
Illustraties:
(litho)
A. Schaepkens, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/foto1205.php;
(foto's van het kasteel)
Mathieu Fannee;