De toren van Kasteel IJsselstein is het laatste restant van een polygonaal kasteel dat eind 19de eeuw is gesloopt. Deze toren staat in IJsselstein (Utrecht).
Het kasteel is vermoedelijk gesticht in het derde kwart van de 13de eeuw. Mogelijk werd het gebouwd door ridder Arnoud van Amstel, een jongere broer van Gijsbrecht van Amstel (zie het Muiderslot). Hoe het kasteel er toen uitzag is niet bekend.
Arnoud stierf in 1291, waarna zijn zoon Gijsbrecht van
IJsselstein hem opvolgde. Deze kreeg te maken met de eerste
belegering van het kasteel:
in 1296 werd graaf Floris V van
Holland vermoord en opgevolgd door zijn zeer jonge zoon Jan I.
Hierop besloot de bisschop van Utrecht gebruik te maken van de
situatie: hij probeerde Hollandse gebieden die ooit bij Utrecht
hoorden te heroveren. Maar graaf Jan I ging op zijn beurt de
strijd aan met de bisschop. [opmerking]
De toren gezien vanuit het westen. |
Hierop werd Gijsbrecht van IJsselstein gevangen genomen. Daarna werd een leger naar kasteel IJsselstein gestuurd om het te belegeren. Gijsbrechts vrouw wist met haar soldaten het kasteel lang te verdedigen, maar moest zich door de honger gedwongen na een jaar toch overgeven.
Later verzoende Gijsbrecht zich met de graaf van Holland en rond 1304 kreeg hij zijn kasteel terug. Hij stierf in 1343 en werd opgevolgd door zijn zoon Arnoud.
In Arnouds tijd werd het kasteel weer belegerd. Graaf
Willem IV van Holland was in 1345 in conflict geraakt met de
bisschop van Utrecht. En nu had Arnoud de Hollandse zijde
gekozen.
De bisschop nam wraak. Zo kwam hij het kasteel in
1349 belegeren. Het beleg duurde vijf weken en dit was zo heftig
dat Arnoud uiteindelijk vrede moest sluiten.
Maar in 1356
gebeurde het weer: 30 mannen uit Utrecht kwamen op een nacht het
kasteel belegeren en staken de voorburcht in brand. Echter door
het licht van het vuur werd zichtbaar dat de belegeraars met
weinigen waren: zij werden dan ook snel verdreven!
Toen Arnoud in 1364 overleed, kwam het kasteel in handen van zijn dochter Guyotte van IJsselstein. Omdat zij getrouwd was met de Hollandse edelman Jan I van Egmond, vererfde het kasteel uiteindelijk op zijn familie.
Plattegrond van het kasteel uit 1470. |
Toch kreeg Jan II van Egmond zijn rechten en bezittingen in 1421 weer terug. Maar voorlopig werd kasteel IJsselstein niet herbouwd.
In 1464 werd Jans kleinzoon Frederik op zijn beurt heer
van IJsselstein. En pas toen (rond 1466-1470) werd het kasteel
herbouwd.
Eerst werd een woontoren opgetrokken op de
zuidoosthoek (op de plattegrond in het geel). Daarna werd
er in 1477 tegen de westzijde van de toren een woonvleugel
gebouwd (in het oranje). En ook werd er om de gebouwen
heen een weermuur opgetrokken (in het rood).
Na deze herbouw volgden weer een paar
belegeringen!
Eerst in 1482 door de heer van Montfoort
(de erfvijand van IJsselstein), maar deze moest al snel vluchten, omdat een leger het kasteel kwam ontzetten.
Het kasteel in welstand; |
Tussen 1527 en 1532 werd het kasteel verder uitgebreid.
Toen werd aan de noordzijde een traptoren opgetrokken: de toren
die we vandaag de dag nog kennen!
Tegen deze traptoren werd
in 1540-41 ook nog een grote woonvleugel gebouwd (op de
plattegrond in het donkerblauw).
Kasteel IJsselstein bleef in het geslacht Van Egmond tot 1558. In dat jaar overleed de kasteelvrouwe Anna van Egmond. Omdat zij getrouwd was met prins Willem I van Oranje, kwam het kasteel aan de familie Van Oranje.
Het kasteel bleef in handen van de familie Van Oranje totdat de Bataafse Republiek in 1795 werd uitgeroepen. Daarbij werd het kasteel in beslag genomen. Hierna werd het gebruikt als kazerne en als hospitaal en stond ook een hele tijd leeg.
In 1812 werd het kasteel verkocht aan jonkheer N.H. Strick van Linschoten. Zijn dochter woonde ook op het kasteel. Maar na haar dood was het kasteel zo vervallen dat het in 1887 uiteindelijk voor de sloop werd verkocht. In 1888 werd het kasteel -op de huidige traptoren na- helemaal afgebroken.
De traptoren is te bezichtigen (tegen entree).
Foto hierboven: het kamertje
bovenin de toren.
Kasteel IJsselstein Kronenburgplantsoen 9 IJsselstein
|
Tekst: Mathieu Fannee
Geraadpleegde literatuur:
Clifford Kocq van Breugel, J.R. & J.D.M. Bardet (1966). Kastelenboek Provincie Utrecht, Kemink & zoon, Utrecht, p.336-341;
Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.123-125;
Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.112-114;
en de uitgebreide informatieborden in de toren!
http://www.kasteleninutrecht.eu/IJsselstein.htm;
http://www.castles.nl/ijs/ijs.html;
http://www.ms-visucom.de/cgi-bin/ebidat.pl?id=2140;
Illustraties:
(tekening)
Nederlandse
Kastelenstichting / J.F. Christ, gevonden op
http://www.kastelenbeeldbank.nl/Utrecht/IJsselstein-IJsselstein/index.htm;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(plattegrond)
auteur onbekend, onderdeel van de tentoonstelling op het kasteel; foto Mathieu Fannee;