Slot Well, gezien vanuit het oosten.
.

Slot Well

Slot Well is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Dit kasteel staat in het dorp Well (Gelderland), vlakbij de Maas.

De stichting van het kasteel

Waarschijnlijk stond in de 11de eeuw op de plek van het kasteel eerst een omsloten hof. Deze was het bezit van afstammelingen van de heren van Heusden: Ibbo, Brio en Winger Spieringh (vermeld tussen 1050 en 1073). Het hof bestond waarschijnlijk uit een houten complex, omgeven door een palissade.

De bouw van de huidige stenen donjon begon pas aan het begin van de 14de eeuw. In 1326 kreeg ridder Nicolaas van Malsen het goed Well in leen van de graaf van Gelre. Onmiddellijk na zijn belening begon Nicolaas de donjon op te trekken. Bovenop de donjon liep toen nog een weergang beschermd door kantelen.

Uitbreidingen

Plattegrond van het huidige kasteel (het noorden is boven).
Rechts staat de rechthoekige donjon met zijn dikke muren. De verdwenen hoektoren staat linksonder getekend in het blauw.
.

Ergens tussen 1450 en 1500 liet de familie Van Malsen het kasteel flink uitbreiden. Vanuit de donjon werd naar het westen toe een rechthoekige ringmuur opgetrokken rond een binnenplaats. De noordzijde van de binnenplaats werd afgesloten door een woonvleugel, gebouwd tegen de westkant van de donjon. Op de zuidwesthoek van de ommuring verscheen een zware ronde verdedigingstoren (op de plek van de huidige – nu veel slankere - hoektoren, zie plattegrond en foto's).

Verwoestingen

Eind 15de eeuw braken de Gelderse oorlogen uit. Tijdens deze oorlogen brachten de Bourgondische troepen veel verwoestingen in de regio. Ook is bekend dat het naburige kasteel Ammersoyen in 1513 bestormd werd door Habsburgse troepen. Aangezien Well sinds 1425 een leen was van Ammersoyen, zal het Slot toen ongetwijfeld ook zijn aangevallen. Vermoedelijk werden de woonvleugel en de hoektoren van Slot Well in die periode al zwaar beschadigd.

De volgende verwoesting liet niet lang op zich wachten. In 1568 brak de tachtigjarige oorlog uit en het kasteel werd tijdens de Spaanse invallen in 1589 ongetwijfeld weer beschadigd. Rond het einde van de oorlog, in 1640, werd het kasteel weer hersteld...

Het kasteel in 1910, vanuit het noordwesten.
.

...tevergeefs! In 1672 viel het leger van Lodewijk XIV de Republiek der Verenigde Nederlanden aan, en weer werd Slot Well belegerd. Volgens sommige bronnen verwoestten de Franse troepen toen de woonvleugel en de hoektoren volledig. Na de strijd stonden alleen de muren van de donjon nog overeind.

Nieuwe bewoners

Ondertussen hield het geslacht Van Malsen het kasteel waarschijnlijk onafgebroken in bezit tot het begin van de 17de eeuw. In 1611 vermelden de oude geschriften uiteindelijk een nieuwe eigenaar: jonkheer Joost van Vladeracken, die het kasteel geërfd had van zijn moeder Johanna van Malsen. Daarna kwam het kasteel in handen van verschillende geslachten.

Het huidige kasteel

In 1884 werd het kasteel geveild en het kwam in bezit van baron L.J.D. van Slingelandt. Slot Well was toen erg vervallen. Baron van Slingelandt liet het kasteel herstellen en ook flink verbouwen. Tegen de westzijde van de donjon werd een nieuwe vleugel opgetrokken, en op de plek waar de 15de-eeuwse hoektoren had gestaan verrees een nieuwe (veel slankere) ronde hoektoren.

Slot Well, vanuit het oosten.
.

Baron van Slingelandt overleed in 1914, waarna het kasteel in handen kwam van J.A. Boland (deze was gehuwd met de oudste dochter van de overleden baron). J.A. Boland liet in 1929 nieuwe herstelwerkzaamheden uitvoeren. Ook liet hij in 1934 een poort optrekken met valbrug over de buitengracht, op de plek waar het middeleeuwse poortgebouw had gestaan.

De laatste verwoesting

Tijdens de tweede wereldoorlog werd Slot Well het hoofdkwartier van de Duitsers in de Bommelerwaard. In 1944 was het zuidelijke gedeelte van Nederland beneden de Maas al bevrijd en nu werd het kasteel vanuit de overzijde van de Maas beschoten door de geallieerden. Het kasteel werd getroffen door niet minder dan 25 pantsergranaten, zodat het weer flink werd beschadigd. Gelukkig kon dhr. J.A. Boland de schade na de bevrijding laten herstellen.

Vandaag de dag

Het kasteel wordt bewoond en is dus niet te bezichtigen. De oorspronkelijke donjon is wel heel goed te zien vanaf de weg (vanuit het oosten).



Slot Well

Dreef 5

Well



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Met grote dank aan dhr. Leo Weyman (Historische Kring Bommelerwaard), die mij zeer veel documentatie toestuurde over het kasteel!

Geraadpleegde literatuur:

Bruyn, W.A. de, H. de Koning (1994). Alles wel in Well. Stichting 1000 jaar Well, p.239-279;

Eliëns, F.M., Harenberg, J. (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.208-211;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.62-63;

Oerlemans, J.J.M. (?). Slot Well, ook genoemd Huis van Malsen; Well Gemeente Ammerzoden;

(auteur onbekend) Historische ontwikkeling Slot Well te Well bij Ammerzoden;

http://www.benvanrijswijk.com/genealogie/malsen2.htm;

Illustraties:
(plattegrond) Well hoofdverdieping. Tekening Architectenbueau Heineman, Vos en Broeke BV., bewerkt door Mathieu Fannee om de oude toren aan te geven; origineel gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/foto543.php;
(zwart-wit foto) Nederlandse Kastelenstichting/auteur onbekend, gevonden op http://www.kastelenbeeldbank.nl/Gelderland/Well-Well/index.htm;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;