Over de stichting van het Muiderslot

Van het Muiderslot wordt nog altijd geschreven dat het rond 1280 door graaf Floris V zou zijn gesticht. Toen liet de graaf zich namelijk door de bisschop van Utrecht met Muiden belenen.

Het verhaal dat Floris V de bouwer van het slot zou zijn, wordt vreemd genoeg altijd verteld in weerwil van het feit dat Floris' tijdgenoot de grafelijke klerk Melis Stoke (1235?-1305) over het Muiderslot schreef dat graaf Floris V het "hadde ghecocht". Bestond het kasteel toch al eerder?

Het Muiderslot – eerste bouwfase van het stenen kasteel. Binnen de muren stonden waarschijnlijk houten gebouwen (hier niet getoond).

Een ouder kasteel

Muiden was in die dagen een economisch zeer belangrijke plaats: daar werd o.a. tol geheven van alle goederen die over zee via de Vecht naar Utrecht werden vervoerd. Dit deed oud-rijksarchivaris J.W. Groesbeek vermoeden dat de bisschop van Utrecht in Muiden toch al vroeg in de 13de eeuw een vesting moest hebben gehad, die eerst in hout was gebouwd en later vervangen werd door een stenen kasteel.

Volgens Groesbeek werd dit kasteel bewoond door de heren van Amstel: het slot te Ouder Amstel van Gijsbrecht II van Amstel was in 1204 verwoest en omdat hij sinds 1226 het gerecht van Muiden met de tol in erfpacht van de bisschop hield, was het voor hem zonder meer logisch om in Muiden te gaan wonen!

Nieuwe bouwhistorische inzichten

Maar valt dit enigszins te rijmen met de bouwhistorische gegevens?

In het kader van restauratie-werkzaamheden aan het Muiderslot in 1995, inventariseerden Viersen en Kamphuis alle gegevens van de reeds uitgevoerde bouwhistorische onderzoeken en probeerden deze gegevens opnieuw te interpreteren.

Viersen en Kamphuis kwamen tot de conclusie dat het Muiderslot in zijn eerste bouwfase slechts uit een stenen weermuur bestond, met een weergang op spaarbogen (zie tekening boven). Aan de fundamenten te oordelen, liep ter plekke van de huidige noordelijke woonvleugel (de oudste vleugel) ook een weergang op spaarbogen, wat erop wijst dat de noordelijke woonvleugel pas in een latere fase werd opgetrokken.

Als de fundamenten van de noordelijke woonvleugel werkelijk uit de tijd van Floris stammen - zoals doorgaans wordt aangenomen -, dan stammen de weermuur en zijn hoektorens dus uit een eerdere periode! Het kasteel bestond in dat geval vóór dat Floris het - zoals Melis Stoke schreef - "hadde ghecocht ende doen maken"!

Viersen en Kamphuis stellen dan ook dat het niet ondenkbaar is dat, wanneer we de woorden van Melis Stoke letterlijk mogen opvatten, Floris in 1281 inderdaad een reeds bestaand Muiderslot kocht en daar later de noordelijke woonvleugel in besloot te "doen maken".

Verwant onderwerp: het Muiderslot

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Gruben, R., Kamphuis, J. & Viersen, A. (2004). “Viereckige Burgen in den nördlichen Niederlanden. Eine kritische Betrachtung” in: Forschungen zu Burgen und Schlössern – Band 8 – Deutscher Kunstverslag, p.149;

Groesbeek, J.W. (1981). Middeleeuwse kastelen van Noord-Holland; hun bewoners en bewogen geschiedenis. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.258-260;

Illustraties:
(reconstructie-tekening) M.Fannee, naar een tekening van DeRode3D, www.derode3d.nl;
(plattegrond) bewerkte tekening van A. van Pernis / bewerking door M.Fannee, naar het voorbeeld van een tekening uit Gruben & Kamphuis & Viersen (2004:151) (originele versie van A. van Pernis gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel70.php);