Kasteel Zwieten in de 17de eeuw

Het verdwenen Kasteel Zwieten

Kasteel Zwieten was een rechthoekig waterkasteel. Het stond in Zoeterwoude (Zuid-Holland), op de plek waar nu de bierbrouwerij van Heineken staat.

Het enige zichtbare overblijfsel is de voormalige slotgracht (zie foto beneden).

De stichting van het kasteel

Wanneer kasteel Zwieten gesticht is, is niet duidelijk. In een goederenlijst uit 1312 wordt wel een 'Huis te Swieten' genoemd, maar dat was misschien enkel een versterkte boerenhoeve.

In 1321 wordt Zwieten voor het eerst vermeld als leengoed. Waarschijnlijk was het kasteel toen een rechthoekig huis zonder torens. De oudst bekende eigenaar was heer Dirk van Zwieten. Hij overleed samen met graaf Willem IV van Holland in de slag bij Staveren in Friesland, in 1345.

Een paar jaar later, in 1359, gaf de nieuwe graaf van Holland (Albrecht van Beieren) opdracht om het kasteel te laten slopen, omdat de toenmalige kasteelheer niet voldeed aan zijn plichten als leenman. Maar de opdracht van de graaf werd waarschijnlijk nooit uitgevoerd.

Oorlog

In 1420, in de tijd van de Hoekse en Kabeljauwse twisten (midden 14de eeuw-eind 15de eeuw), werd in de omgeving van het kasteel zwaar gevochten. De nabij gelegen stad Leiden stond aan de kant van de Hoeken en werd daarom door een Kabeljauws leger belegerd. Alle kastelen in de buurt van de stad werden geplunderd en in brand gestoken, wat ook kasteel Zwieten overkwam. De stad Leiden moest zelf na twee maanden capituleren.

Vanaf 1424 was het kasteel in handen van heer Boudewijn van Zwieten (1370-1454), leenman en tresorier van de graaf van Holland. Vermoedelijk werd het kasteel onder hem uitgebreid en werden de vier hoektorens ook toen opgetrokken. In 1435 droeg Boudewijn van Zwieten het kasteel op aan Frank van Borsselen, van wie hij het in leen terug ontving [uitleg]. Het kasteel werd hierdoor een leen van het Huis Zuylen.

In 1475 werd de kleinzoon van Boudewijn – Hugo van Zwieten – ambachtsheer van Zoeterwoude. Zijn nakomelingen moesten deze titel in 1547 alweer verkopen.

De tachtigjarige oorlog

In de tweede helft van de 16de eeuw was het kasteel in handen van Jonkheer Adriaan van Zwieten (1532-1584). Adriaan van Zwieten werkte nauw samen met Willem van Oranje in zijn verzet tegen de Spaanse bezetters (tachtigjarige oorlog). Toen de Watergeuzen in april 1572 Den Briel veroverden, bevond Adriaan van Zwieten zich ook onder hen. Hij zou later een leidende rol gaan spelen in de beweging van de Watergeuzen.

Zijn kasteel werd tijdens de oorlog ernstig beschadigd: eerst werd het ten tijde van het beleg van Leiden (1573) beschadigd door de Spaanse troepen die de omgeving bezetten; later werd het in brand gestoken om te voorkomen dat de Spanjaarden zich in het kasteel zouden verschansen. Na de oorlog zou het kasteel weer helemaal worden herbouwd (de oude afbeeldingen die we van het huis kennen, dateren uit de periode na de herbouw - zie prent boven).

Dit is de plek waar kasteel Zwieten ooit stond. Op de voorgrond is de voormalige slotgracht nog te onderscheiden. Op de achtergrond : bierbrouwerij Heineken. .

In 1602 verkocht de heer van Zwieten het kasteel aan Hugo van Mierop, heer van Calslagen. Het kasteel werd door de kinderen van Hugo in 1632 weer doorverkocht aan de Amsterdamse burgemeester Cornelis Bicker, die zich daarom 'Bicker van Zwieten' ging noemen. Ook zijn zoon, die het kasteel in 1660 erfde, noemde zich 'heer Gerard Bicker van Zwieten'.

Rond 1717 liet de familie Bicker het kasteel ingrijpend verbouwen, met behoud van de oude resten. Uiteindelijk verkocht de familie Bicker het kasteel in 1755. Daarna volgden de eigenaren elkaar snel op.

Het einde

Eind 18de eeuw was het kasteel leeg en verlaten. Van 1795 tot 1805 werd het uiteindelijk gesloopt. Het puin werd gebruikt om de weg van Den Haag naar Gouda te verharden.

Vandaag de dag

Rondom het voormalige kasteelterrein zijn sinds 1975 het hoofdkantoor en de grootste bierbrouwerij van Heineken gevestigd.

Het terrein waar het kasteel heeft gestaan is een archeologisch monument.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Met dank aan de 'Nieuwsgroep van de Nederlandse adel' voor alle hulp m.b.t. de genealogie van het geslacht Van Zwieten.

Geraadpleegde literatuur:

Fockema Andreae, S.G., J.G.N. Renaud & E. Pelinck (1974). Kastelen, Ridderhofsteden en Buitenplaatsen in Rijnland, Gysbers & Van Loon, Arnhem, p.50, p.96;

Hartog, E. den & R.H.M. Immerseel van & A. Coops (2002). Kastelen en buitenplaatsen in en rond Leiden, Jaarboek 2001-2002, Kastelenstichting Holland en Zeeland, p.14;

Kroon, H.A. (2004). Het kasteel Zwieten te Zoeterwoude. URL:http://www.oudzoeterwoude.nl/documenten/Het%20Kasteel%20Zwieten%20te%20Zoeterwoude.htm

Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.453;

Wit, A. et al (2007). Huizen als Kastelen, in en om Leiderdorp 1200-1800. Leiderdorps Museum, p.52-54;

http://home.tiscali.nl/~kastelenzuidholland/;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Zoeterwoude;

Illustraties:
(foto van het kasteelterrein) Mathieu Fannee;
(prent) Nederlandse Kastelenstichting / Tekening van Roelant Roghman, 1646-1647, uit: De kasteeltekeningen van Roelant Roghman, Canaletto, 1989 (gevonden op http://www.kastelenbeeldbank.nl/Zuid-Holland/Swieten-Zoeterwoude/index.htm);
(plattegrond) Jaap Ypey, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel214.php;