Het kasteel van Woerden

Het kasteel van Woerden is een vierkant waterkasteel. Het staat aan de oostzijde van de stad Woerden (Utrecht), op korte afstand van het station.

Het kasteel heeft een grondplan van 50 bij 50 meter, met op de hoeken vier lage uitspringende torens (drie ronde en één vierkante).

De stichting van het kasteel

Het kasteel van Woerden werd gebouwd omstreeks 1410 door Jan van Beieren, elect van Luik. Hij was de broer van graaf Willem VI van Holland en hield Woerden van hem in leen.
Jans kasteel had een militair strategische rol: het bewaakte de grens tussen Holland en het Sticht (het Bisdom Utrecht).

Tekening: M.Fannee

Proeve van een reconstructie. Het kasteel van Woerden in de Middeleeuwen; gezien vanuit het noordwesten.
.

Ten tijde van de bouw werden kastelen geconfronteerd met de vernielende kracht van kanonvuur. Daarom werd ervoor gekozen om lage maar zeer zware torens en weermuren te bouwen. De muurdikte van de torens bedraagt dan ook 3,50 meter! De torens waren toen echter wel twee keer zo hoog als nu en waren voorzien van spitse daken. Zo'n zwaar kasteel was heel kostbaar en alleen landsvorsten konden het zich permitteren; dit soort zeer zware kastelen komt daarom heel weinig voor.

Jan van Beieren woonde zelf niet op het kasteel omdat hij bijna voortdurend in Luik zat. Het kasteel werd bewoond door een rentmeester en enkele van Jans bastaardkinderen.

In 1425 kwam Jan van Beieren te overlijden. Het kasteel, dat een centrum vormde van administratieve en agrarische activiteiten, bleef toevertrouwd aan een rentmeester.

Aan het eind van de 15de eeuw werd het kasteel de ambtswoning van de baljuw van het land van Woerden. Dit zou duren tot het einde van de 18de eeuw.

Het kasteel in 1670 (links); de spitse daken van de torens waren toen al verdwenen.
.

Oorlogen

Tijdens de Jonker Fransenoorlog (1488-1492, de laatste fase van de Hoekse en Kabeljauwse twisten) werd het kasteel aangevallen door de Hoeken onder leiding van Jan van Montfoort. Het kasteel werd heel makkelijk ingenomen omdat het nauwelijks bewaakt werd. In 1490 werden de Hoeken echter door Keizer Maximiliaan van Habsburg verslagen: ze moesten het kasteel opgeven.

Tijdens de Tachtigjarige oorlog (1568-1648) werd het kasteel weer aangevallen. In 1572 had de stad Woerden zich bij de Prins van Oranje aangesloten en omdat het nabijgelegen Sticht trouw was gebleven aan de Spaanse koning, kreeg het kasteel weer de taak om de grens tussen Holland en het Sticht te bewaken. In 1575 kwamen Spaanse troepen het kasteel belegeren, maar het bleek voor hen onneembaar. Bovendien sloegen Spaanse troepen elders aan het muiten: de belegeraars braken het beleg op en vertrokken. Hierna volgde voor Woerden een tijd van voorspoed.

In 1672, toen het leger van Lodewijk XIV de Republiek der Verenigde Nederlanden aanviel, werd Woerden bezet door Franse troepen en hun aanvoerder de graaf de la Marc nam zijn intrek op het kasteel. In november 1673 vertrokken de Fransen.

Nieuwe bestemmingen

De voorkant van het kasteel, gezien vanuit het noordoosten.
.

In 1787 kreeg de baljuw van het land van Woerden opdracht van de Staten van Holland om het kasteel te verlaten. Op het kasteel vestigde zich toen de Commissie van Defensie.

In 1799 werd het kasteel een militair hospitaal.

Tussen 1814 en 1873 vervulde het kasteel de functie van gevangenis. De omstandigheden waren er soms zeer ongezond: in 1853 en 1859 brak er cholera uit.

Tussen 1873 en 1980 werd het kasteel gebruikt als magazijn van militaire kleding en uitrusting. Daarna werd het het onderkomen van een computerbedrijf. Dit bedrijf is inmiddels weer verhuisd.

Vandaag de dag

Tegenwoordig herbergt het kasteel een horeca-gelegenheid. Daarnaast zijn in het kasteel een aantal woningen gemaakt voor mensen met een verstandelijke beperking (Stichting Abrona). De binnenplaats van het kasteel lijkt vrij toegankelijk te zijn.



Foto hierboven: de binnenplaats van het kasteel. Een deur in de glazen kooi geeft toegang tot de horeca-gelegenheid die het kasteel sinds 2006 herbergt.



Kasteel Woerden

Kasteel 3

Woerden



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Met dank aan Wiktor Losenko, die mij enkele correcties heeft toegestuurd over Jan van Beieren.

Geraadpleegde literatuur:

Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.167-168;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.92;

http://www.kasteleninutrecht.eu/WoerdenII.htm;
http://www.castles.nl/woer/woer.html;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(reconstructie-tekening) Mathieu Fannee, gebaseerd op de tekening van Roelant Roghman uit 1646/47;
(kasteel in 1670) eigen scan uit “Nederlandsche Outheeden en Gezigten” van A.Rademaker;