Kasteel Weldam vanuit het zuiden. .

Kasteel Weldam

Kasteel Weldam is een omgracht edelmanshuis. Het kasteel staat vlakbij Goor en Diepenheim (Overijssel).

De boerenwoning van een borgman

Rond het jaar 1000, lang voor de stichting van kasteel Weldam, stond er reeds een kasteel bij het nabijgelegen plaatsje Goor. Dit kasteel werd bewoond door ene ridder Adolf. Rond 1030 koos Adolf ervoor priester te worden en gaf zijn kasteel aan de bisschop van Utrecht.

Om het kasteel en bijbehorende landerijen te laten besturen, benoemde de bisschop er een vertrouwensman: de graaf van Goor. Deze werd bijgestaan door een aantal ridders van lagere adel: de borgmannen. De borgmannen werden voor hun diensten beloond met landerijen in de omgeving van het kasteel, en een van hen kreeg 't Weldam.

Op een gegeven moment moet de borgman op 't Weldam er een spieker (opslagplaats voor graan) hebben laten optrekken, die later werd uitgebreid met een woongedeelte: de oervorm van kasteel Weldam.

De eerste heren van Weldam

Het kasteel vanuit het noordoosten. .

Rond 1380 kreeg de toenmalige borgman op 't Weldam, Wolter van Weldamme, Weldam in leen van de bisschop van Utrecht. Wolter werd hiermee de eerste heer van Weldam.
Wolter verkeerde echter in geldnood en hierdoor zou hij Weldam al snel kwijtraken: in 1389 kreeg Wolter een lening van zijn schoonzoon Willem Splinter en gaf daarbij het huis Weldam als onderpand. Wolter wist zijn lening kennelijk niet af te lossen want in 1392 werd zijn schoonzoon op zijn beurt met Weldam beleend.

Belangrijke families

De familie Splinter hield Weldam in bezit tot 1415. In dat jaar werd het huis verkocht aan de familie Sticke. Deze was een vooraanstaande familie, waarvan de leden allerlei belangrijke ambten vervulden in Diepenheim en Deventer.
Het huis bleef in de familie Sticke tot het einde van de 15de eeuw. In 1488 was de toenmalige eigenaar Johan Sticke “de jonge” overleden zonder mannelijke erfgenaam na te laten. Het huis kwam nu aan zijn oudste dochter Jutte, die trouwde met Johan III van Twickelo, heer van Twickel en drost van Twente.

Johan III van Twickelo zou worden opgevolgd door zijn zoon Johan IV, maar deze overleed in 1536 aan de verwondingen die hij had opgelopen als militair in dienst van Karel V. Hierdoor vererfde Weldam op zijn zus Judith.

De boerenwoning wordt een kasteel!

Judith was getrouwd met een telg uit een adellijk Gronings geslacht: Unico Ripperda. Unico werd als eerste van zijn geslacht toegelaten in de Ridderschap van Overijssel; later werd hij ook benoemd tot drost van Salland. Judith en Unico woonden op kasteel Boxbergen en verbleven weinig op Weldam.

Het kasteel vanuit het noordwesten. .

Unico overleed in 1566 en werd opgevolgd door zijn zoon Eggerik. Deze verbouwde de boerenwoning Weldam tot een edelmanshuis (het achterste gedeelte van het kasteel tussen de torens dateert uit die tijd). Toch had Eggerik kennelijk weinig interesse in Weldam, want al in 1568 droeg hij het kasteel over op zijn broer Johan Ripperda.

Oorlog!

Toen brak de tachtigjarige oorlog uit (1568-1648). Twente was in 1581 nog steeds in Spaanse handen en er kwam een Staats leger vanuit de richting Deventer om Goor te veroveren op de Spanjaarden. Hoewel de Staatse troepen eerst succes boekten, werden ze uiteindelijk tot overgave gedwongen en hun officieren werden gevangengenomen. En Eggerik Ripperda was onder hen...
Eggerik werd met de andere officieren opgesloten op kasteel Blijenbeek (Limburg) onder zware omstandigheden. In 1582 kreeg Eggerik toestemming om naar Deventer te vertrekken om daar de Staten van Overijssel te vragen losgeld te betalen om de gevangenen vrij te krijgen. Dit lukte niet en Eggerik wilde terugkeren naar Blijenbeek, want dat had hij zijn gijzelaars beloofd. Voordat hij vertrok werd hij echter door de Deventer machthebbers gevangengenomen en opgesloten! Hoewel Eggerik in zijn Deventer gevangenis niets tekort kwam, kwam hij er niet levend uit: hij overleed daar in 1584.

Weldam rond 1750, vanuit het noordwesten (toen nog zonder torens). .

Eggeriks broer Johan Ripperda hield zich in die jaren op in de stad Münster in Westfalen, ver van kasteel Weldam. Hoewel vele huizen in Twente toen ten prooi vielen aan plunderende soldaten en oorlogsgeweld, werd kasteel Weldam gespaard en Johan Ripperda keerde er in 1586 terug met zijn gezin. Johan stierf in 1591 en werd opgevolgd door zijn zoon Unico II Ripperda.

Nieuwe verbouwingen

Unico II Ripperda overleed op zijn beurt in 1636, waarop zijn zoon Johan II Ripperda hem opvolgde. Johan II was lid van de Ridderschap van Overijssel en werd later ook drost van Twente. Hij liet Weldam verbouwen en het kasteel kreeg toen voor een belangrijk deel zijn huidige uiterlijk. In 1687 liet Johans zoon Unico III ook nog de twee zijvleugels aan de zuidkant optrekken. Op de hoektorens na had het kasteel dus toen al zijn huidige gestalte (zie tekening hiernaast).

Verval, restauratie en verhuur

Kasteel Weldam bleef in handen van de familie Ripperda tot 1751. In dat jaar stierf Maurits, de laatste kasteelheer uit het geslacht Ripperda, kinderloos. Hierop vererfde het kasteel op Unico Wilhelm Graaf van Wassenaer Obdam.

Kasteel Weldam vanuit het noordoosten. .

Waarschijnlijk had het kasteel voor die tijd lang leeg gestaan, want het was zeer vervallen: de houten brug voor het huis was helemaal verrot en een deel van het plafond van de eetzaal was ingestort! Hierop liet Unico Wilhelm het kasteel geheel restaureren, waarna hij het verhuurde.

Twee torens

Tussen 1755 en 1877 werd kasteel Weldam overwegend verhuurd of stond het af en toe leeg. In 1877 besloten de toenmalige eigenaren, Maria Cornelia barones van Heeckeren van Wassenaer en Willem Carel Philip Otto graaf van Aldenburg Bentinck, het kasteel te verbouwen om er in te trekken.
Het interieur werd grondig opgeknapt. Om meer woonruimte te creëren werden in 1897-99 aan de noordkant van het kasteel een vierkante en een achtkantige toren opgetrokken. Ten slotte werden de tuinen opnieuw aangelegd.

Door huwelijk kwam het kasteel in 1914 in handen van het geslacht Zu Solms-Sonnenwalde.

Vandaag de dag

Het kasteel wordt bewoond en is dan ook niet te bezoeken. Het landgoed eromheen is op werkdagen (tegen entree) wel open voor wandelaars (raadpleeg de website van het kasteel voor de openingstijden).

Foto hierboven: een deel van de tuinen van Weldam.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Geerts, G.J. (2002). Weldam, De geschiedenis van een landgoed. Landgoed Weldam/Uitgeverij boekhandel Broekhuis, Hengelo;

Gevers, Jhr. A.J. & A.J. Mensema (1995). De havezaten in Twente en hun bewoners. Waanders Uitgevers, Zwolle, p.366-376;

Guillermo, J. (1990). Landhuizen en kastelen in Nederland. SDU uitgeverij, 's-Gravenhage, p.52-57;

http://weldam.nl/;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(tekening van het kasteel rond 1750) Nederlandse Kastelenstichting / Abraham de Haen, ca.1750, gevonden op http://kastelenbeeldbank.nl/Overijssel/Weldam-Goor/index.htm;