Kasteel Schaesberg vanuit het zuidoosten,
met de hoge muurresten van de zuidoostelijke hoektoren.
.

De ruïne van Kasteel Schaesberg

Kasteel Schaesberg is de ruïne van een vierkante waterburcht. Dit kasteel ligt aan de noordwestkant van Schaesberg, nabij Heerlen (Limburg).

De stichting van het kasteel

De familie Schaesberg wordt al genoemd in de 13de eeuw. Zo wordt ene Gerard van Schaesberg in 1273 vermeld als leenman van heer Walram II van Valkenburg. Waar Gerard van Schaesberg woonde is niet duidelijk, want het kasteel bestond in zijn tijd nog niet.

Het kasteel werd pas gesticht in de 14de eeuw. Hoe het er toen uitzag is niet bekend. De oudst bekende kasteelheer, Conrad van Schaesberg, wordt ook pas eind 14de eeuw vermeld. Van hem is bekend dat hij na de slag bij Baesweiler in 1371 (zie daarover Kasteel Hoensbroek) gevangen werd genomen. Er werd voor zijn vrijlating veel losgeld gevraagd, maar hij kwam vrij.

Vererving

Kasteel Schaesberg in 1850 vanuit het zuidoosten.
Links van het midden de hoofdburcht met zijn vierkante hoektoren.
Daaromheen de u-vormige voorburcht.
.

Conrad van Schaesberg overleed in 1385. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Johan van Schaesberg, maar deze overleed vervolgens kinderloos...

Hierop vererfde het kasteel op Johans zwager. De nieuwe kasteelheer, Willem II van Retersbeek, werd de stamvader van een nieuw geslacht Van Schaesberg. Willem noemde zich in 1411 nog "Retersbeek, anders genaamd van Schaesberg", maar na hem noemden zijn afstammelingen zich net als de oorspronkelijke eigenaren allemaal "Van Schaesberg".

Een nieuw kasteel

In de tweede helft van de 16de eeuw was het kasteel in handen van heer Johan van Schaesberg. Rond 1570 besloot Johan om op de funderingen van de oude burcht een nieuw kasteel op te trekken (de basis van de huidige ruïne), en gebruikte daarbij mogelijk een deel van de muren van het oude kasteel. De nieuwe hoofdburcht bestond uit twee haaks op elkaar staande vleugels met een traptoren in de binnenhoek. Dit nieuwe huis stond binnen een vierkante slotgracht.

De resten van de buitenmuur van de zuidelijke vleugel van de hoofdburcht.
.

Schaesberg wordt een hoge heerlijkheid

Johan van Schaesberg overleed in 1579 en werd opgevolgd door zijn zoon Frederik II van Schaesberg. Deze was een van de meest ontwikkelde en rijke mannen van zijn tijd. Ook genoot hij veel aanzien aan het Hof in Brussel.

In 1618 verzocht Frederik II de dochter van de Spaanse koning, infante Isabella, om zijn ridderleen Schaesberg te verheffen tot een hoge heerlijkheid. Dankzij zijn politieke en bestuurlijke activiteiten vond die verheffing ook plaats, maar Frederik moest er wel veel geld voor betalen. Lang mocht hij er ook niet van genieten, want binnen een jaar overleed hij al.

Uitbreidingen van het kasteel

Frederik werd opgevolgd door zijn zoon Johan Frederik I van Schaesberg. Deze Johan Frederik, die o.a. geheimraad was van paltsgraaf Wolfgang Willem van Wittelsbach, werd door keizer Ferdinand III van het Heilige Roomse Rijk benoemd tot baron.

Johan Frederik liet het kasteel aanzienlijk uitbreiden. De vierkante hoofdburcht, die bestond uit twee woonvleugels op de zuid- en westzijdes, werd in 1650 aangevuld met twee lage vleugels op de noord- en oostzijdes, zodat er nu vier vleugels rond een binnenplaats stonden. Ook liet Johan Frederik op de zuidoosthoek de nog bestaande vierkante hoektoren optrekken. Ten slotte werd ten noorden van de hoofdburcht een uitgestrekte u-vormige voorburcht opgetrokken (zie tekening hierboven).

De laatste kasteelheer

Begin 18de eeuw kwam het kasteel in handen van Johan Frederiks kleinzoon, Frederik Sigismund Theodoor van Schaesberg. Deze besloot niet te trouwen maar een kerkelijke carrière te gaan volgen. Vanaf 1710 begon Frederik Sigismund Theodoor zich echter steeds meer als een zonderling te gedragen. Hij werd mensenschuw en trok zich terug met een dienaar in een gedeelte van het kasteel. Uiteindelijk werd hij in 1720 onder curatele gesteld en stierf in 1733.

De ruïne vanuit het noorden.
.

Frederik Sigismund Theodoor werd opgevolgd door zijn achterneef graaf Johan Willem van Schaesberg, maar hij en zijn nakomelingen woonden niet op het kasteel, omdat zij liever op hun Duitse kastelen verbleven.
Door gebrek aan onderhoud raakte kasteel Schaesberg op den duur in verval en veranderde in een ruïne.

Brand

Hoewel de hoofdburcht vervallen was, bleef de voorburcht lange tijd in goede staat. Jammer genoeg brak er in 1965 een hevige brand op de voorburcht, waarna deze geheel werd afgebroken.

In 1977 werden de funderingen en de ruïne van de hoofdburcht geconsolideerd om verder verval te voorkomen.

Vandaag de dag

De ruïne is niet toegankelijk, maar men kan er vrij omheen wandelen.



Kasteel Schaesberg

Slotweg 3

Schaesberg



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Hupperetz, W. & B. Olde Meierink & R. Rommes (red.) (2005). Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800). Stichting Limburgse Kastelen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.440-443;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.245-246;

Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.202-204;

Digitale Versie Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW), deel 9, p.854-855, p.961-973. URL: http://www.historici.nl;

http://www.marcel-klasens.nl/Website%20marcel-klasens.nl/Kasteel%20Schaesberg%20en%20hoeve.htm;
http://genwiki.nl/limburg/index.php?title=Van_Schaesberg;
http://genwiki.nl/limburg/index.php?title=Overleg:Van_Schaesberg;

Illustraties:
(litho) A. Schaepkens, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/foto1205.php;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;