Het kasteel vanuit het noordwesten. .

Kasteel Radboud

Het kasteel Radboud is in aanleg een vierkant waterkasteel. Het kasteel staat bij de stad Medemblik (Noord-Holland).

Het kasteel was oorspronkelijk een rechthoekig kasteel van 37 bij 40 meter met op de hoeken vier uitspringende ronde torens.
De woonruimte van het kasteel was gebouwd tegen de schildmuur. Deze woonruimte is het enige gedeelte van het kasteel dat bewaard is gebleven.

Het kasteel dankt zijn naam aan de Friese koning Radboud, die rond het jaar 700 leefde, en van wie men ooit dacht dat hij het kasteel zou hebben gebouwd, wat niet het geval is.

De stichting van het kasteel

Plattegrond van het oorspronkelijke kasteel: in het geel staan de verdwenen muren en torens. .

In de 13de eeuw probeerden de graven van Holland de West-Friezen te onderwerpen. In 1282 viel Floris V van Holland West-Friesland binnen en zijn leger kwam als winnaar uit de strijd. Om het overwonnen gebied te blijven beheersen liet de graaf zogenaamde 'dwangburchten' bouwen. Kasteel Radboud is vóór 1290 gebouwd als één van deze dwangburchten tegen de West-Friezen.

Het kasteel werd niet bewoond door graaf Floris, maar werd toevertrouwd aan een slotvoogd.

Belegeringen

In 1296 werd graaf Floris V vermoord (zie: het Muiderslot). Meteen daarna braken in West-Friesland opstanden uit en kasteel Radboud werd belegerd. Toch lukte het de West-Friezen niet om het kasteel te veroveren en besloten ze om het uit te hongeren, maar een Hollands leger kwam begin 1297 het kasteel ontzetten.

In de tijd van de Hoekse en Kabeljauwse twisten (14de-15de eeuw) werd het kasteel weer belegerd, ditmaal door boeren uit Kennemerland.
De boeren werden geplaagd door plunderingen, misoogsten en door de hoge belastingen die hertog Filips de Goede oplegde. In 1426 kwamen ze in opstand. Deze opstand leidde ze ook naar Medemblik, waar ze het kasteel probeerden in te nemen, maar dit mislukte.

In juni 1517 werd het kasteel weer belegerd. Toen werd Medemblik aangevallen door een piratenbende van 4000 man onder leiding van 'Grote Pier', een boer uit Kimswerd (Friesland) die alles wat Hollands was diep haatte. Een gedeelte van de inwoners van de stad vluchtte naar het kasteel, waarna de piraten het kasteel belegerden.
Maar het lukte de piraten niet om het kasteel in te nemen. Uiteindelijk gingen ze de stad plunderen, waarna ze die in brand staken. Na hun vertrek brandde de stad als een fakkel, maar het kasteel had stand gehouden.

De ontmanteling

Het kasteel vanuit het noorden. .

Toen de stad Medemblik in 1572 stadswallen kreeg, verloor het kasteel de functie van toevluchtsoord. In 1578 werd het kasteel dan ook ontmanteld: de noordelijke muren en torens werden gesloopt.

In 1608 klaagde het stadsbestuur dat het kasteel in verval raakte. Het kasteel werd door de Staten van Holland aan het stadsbestuur overgedragen, dat het kasteel zelf ging onderhouden.
Het kasteel werd vanaf toen niet meer bewoond door een slotvoogd maar werd het onderkomen van de Schutterij, die de veiligheid van de stad bewaarde.

Nieuwe bestemming en verval

In 1661 werd de grote zaal van het kasteel in gebruik genomen als kerkruimte. In 1664 werd de vierkante toren aan de westzijde zelfs tot klokkentoren verhoogd en het kasteel kreeg de naam “Oosterkerk”!
(Zie foto hieronder: de klokkentoren was de toren rechts op de foto – deze toren is bij de 19de-eeuwse restauratie in de oorspronkelijke staat teruggebracht).

Maar vanaf 1734 deed het kasteel al geen dienst meer als kerkruimte, want er was weer voldoende kerkruimte binnen de stad. Daarna raakte het kasteel langzaam in verval.

De binnenplaats van het kasteel. .

In 1857 was het kasteel zo vervallen dat er begonnen werd met de sloop van de Oosterpoort en van de twee oostelijke torens. De stenen van de sloop werden vervolgens gebruikt om dijken te verstevigen.

De restauratie

Eind 19de eeuw was het kasteel zo vervallen dat de stad Medemblik besloot om het kasteel maar helemaal te slopen. Gelukkig werd dit plan door koning Willem II afgewezen.
In 1889 werd het kasteel rijkseigendom, waarna het gerestaureerd werd met als doel om daar een kantongerecht van te maken. Na de restauratie werd het slot door Justitie in gebruik genomen. Het kantongerecht werd uiteindelijk in 1934 opgeheven.

De Nachtwacht

Tijdens de Tweede Wereldoorlog kreeg het kasteel een bijzondere taak. In het diepste geheim werd de 'Nachtwacht', het beroemde schilderij van Rembrandt van Rijn, helemaal vanuit het Rijksmuseum in Amsterdam naar kasteel Radboud vervoerd. Het was de bedoeling om het kunstwerk uit handen van de Duitsers te houden. Na de bevrijding in 1945, werd het schilderij weer naar het Rijksmuseum teruggebracht.

Het kasteel is halverwege de 20ste eeuw gerestaureerd.

Vandaag de dag

Het kasteel is te bezichtigen (tegen entree).

Foto hierboven: het kasteel vanuit het westen.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Dijkhuis, B. (2000-). Het kasteel te Medemblik, onderdeel van de zeer goed gedocumenteerde internetsite De Middeleeuwse dwangburchten van West-Friesland en Alkmaar, URL: http://www.dwangburchten.nl;

Groesbeek, J.W. (1981). Middeleeuwse kastelen van Noord-Holland; hun bewoners en bewogen geschiedenis. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.295, p.299, p.301-303;

Jansen, H.P.H. (1976). Jacoba van Beieren. Kruseman, Den Haag (2de druk), p.100-102;

Kalkwiek, K.A. & Schellart, A.I.J.M. (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.134;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.83-84;

Ros-de Korte, G. (1979). Kasteel van Medemblik, Deel XXI uit de serie 'Nederlandse Kastelen' (tweede druk), Nederlandse Kastelenstichting, ANWB;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(maquette van het kasteel) auteur onbekend, foto door Mathieu Fannee (de maquette is te bewonderen op het kasteel zelf);
(plattegrond) bewerkte versie (door Mathieu Fannee) van een tekening van M. Bloemendaal, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel76.php;