Huis te Warmond, gezien vanuit het noordwesten.
.

Huis te Warmond

Het Huis te Warmond is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Het ligt in een klein bos, ten noordoosten van het dorp Warmond, aan de weg naar Sassenheim (Zuid-Holland).

De stichting van het kasteel

Al vanaf de 14de eeuw was het Huis te Warmond de zetel van de heren van Warmond. Maar dit was niet hun allereerste woning. In de 13de eeuw woonden de heren van Warmond namelijk in een ouder kasteel (thans verdwenen), dat stond bij de middeleeuwse dorpskerk, een paar honderd meter ten westen van het huidige kasteel. De oudst bekende ambachtsheer, Frank van Warmond (vermeld in 1201), woonde mogelijk ook in het oude kasteel bij de dorpskerk.

Heer Frank stierf zonder mannelijke erfgenaam na te laten. Hij had echter wel een dochter, Sophia, die trouwde met een edelman uit de buurt: Jacob XI van den Woude. Hij en zijn zoon woonden met zekerheid in het oude kasteel bij de Warmondse dorpskerk. Totdat Jacobs familie rond 1300 met de bouw van het Huis te Warmond begon. In 1359 wordt Jacob XIV van den Woude (1344-1395), ridder en heer van Warmond, vermeld als bewoner.

In die tijd bestond het kasteel slechts uit een versterkte woontoren (de middelste toren op de tekening hieronder), waar toen waarschijnlijk enkele houten bijgebouwen omheen stonden [meer weten].

De Hoekse en Kabeljauwse twisten (midden 14de eeuw-eind 15de eeuw)

Boven: Huis te Warmond in 1611,
westelijke vleugel (links) en voorzijde (rechts)
Onder: het kasteel vandaag de dag vanuit dezelfde hoek.

Tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten werd het kasteel meerdere malen verwoest.

De overlevering wil dat het kasteel een eerste keer verwoest werd nadat Aleid van Poelgeest, de minnares van de graaf van Holland Albrecht van Beieren, vermoord werd door de Hoeken (1392). Als wraak liet de graaf kastelen van Hoekse edelen verwoesten. Toch werd het Huis te Warmond toen waarschijnlijk niet verwoest, want de heer van Warmond wordt geheel niet vermeld in de lijst gestrafte Hoeken. Bovendien werd Warmond kort daarna, in 1403, door de graaf tot een hoge heerlijkheid verheven.

Aan het begin van de 15de eeuw werd het kasteel wel een aantal keer verwoest. Dit gebeurde in de strijd tussen Jan van Beieren en zijn nicht Jacoba van Beieren: de nabijgelegen stad Leiden werd in 1420 door de troepen van Jan van Beieren (de Kabeljauwen) belegerd en veel kastelen in de omgeving werden toen door hen verwoest.
Later gingen de Hoeken in 1426 het Kabeljauwse bolwerk Haarlem belegeren, maar zij moesten het beleg al snel opbreken. Hierop vierden de Kabeljauwen hun overwinning door de Hoekse kastelen in de wijde omgeving te vernielen, zodat het Huis te Warmond weer in vlammen opging.

Vóór 1481 moet het kasteel alweer hersteld zijn geweest, want het werd toen door de Kabeljauwen bij een nieuw beleg van Leiden als steunpunt gebruikt. Het is waarschijnlijk in die tijd dat de westelijke vleugel van het kasteel tegen de oorspronkelijke woontoren gebouwd werd; aan de noordzijde van deze vleugel werd ook een toren opgetrokken (zie tekening: Huis te Warmond in 1611).

Nieuwe eigenaren

In 1503 kwam de toenmalige kasteelheer Jacob van den Woude te overlijden, waarmee het geslacht Van den Woude in mannelijke lijn uitstierf. Het kasteel kwam eerst aan één van zijn dochters en kwam door vererving uiteindelijk in 1526 in handen van Jan van Duivenvoorde (1543), raad-ordinaris in den Hove van Holland. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Jacob van Duivenvoorde. Deze deed in 1559 echter afstand van zijn waardigheid van heer van Warmond, zodat zijn zoon Johan (1610) hem al op jonge leeftijd opvolgde.

De tachtigjarige oorlog (1568-1648)

Aan het begin van de tachtigjarige oorlog werd het kasteel flink beschadigd. Spaanse troepen waren de Nederlanden namelijk binnengevallen en belegerden verschillende steden. Vanaf oktober 1573 vielen de Spanjaarden Leiden aan, waarna zij op 6 december naar Warmond kwamen en het kasteel bezetten, waar hun bevelhebber Francesco de Valdez vervolgens verblijf hield. Toen de Spanjaarden zich in maart/april 1574 tijdelijk terugtrokken om hun troepen in Maastricht te hulp te schieten, verlieten zij het kasteel en staken zij het in brand. Er bleef slechts een uitgeholde ruïne over.



Foto hiernaast:

Huis te Warmond vanuit het zuiden.

De voorzijde (links)
en de oostelijke vleugel (rechts).


In die tijd bestond het kasteel nog slechts uit de (beschadigde) bovengenoemde twee torens met een vleugel ertussen. Tussen 1579 en 1601 liet Johan van Duivenvoorde het kasteel herstellen en uitbreiden: hij bouwde de huidige noordelijke vleugel (waardoor een L-vormige aanleg ontstond). De voorkant en de oostzijde van het kasteel werden afgesloten door bijgebouwen en blinde muren. Daarnaast werd op de plaats van de huidige rechtertoren aan de voorzijde een achtkantige toren opgetrokken (zie rechts op de tekening hieronder). Zo ontstond de huidige vierkante grondplan van het kasteel.

Johan van Duivenvoorde overleed in 1610. Het kasteel vererfde op zijn zoon en later op zijn kleinzoon - ook een Johan van Duivenvoorde -, de laatste mannelijke telg uit het geslacht Van Duivenvoorde-Van Wassenaar.

Het ontstaan van het huidige kasteel

Daarna wisselde het kasteel door huwelijk en vererving meerdere malen van eigenaar en werd het onregelmatig bewoond. Uiteindelijk werd het kasteel in 1766 verhuurd aan Cornelis Pieter van Leyden, heer van Vlaardingen, waarna het in 1774 uiteindelijk aan hem verkocht werd.

Tussen 1774 en 1777 liet Van Leyden het kasteel ingrijpend verbouwen, waarbij het zijn huidige sobere classicistische uiterlijk kreeg. Het onregelmatige 16de-eeuwse kasteel van Johan van Duivenvoorde werd verbouwd tot een landhuis met een regelmatige plattegrond: een middenvleugel met twee haaks daarop gebouwde zijvleugels, met op iedere hoek een rechthoekige hoektoren. Omdat de steensoort die gebruikt werd bij de verbouwing een andere kleur had dan het oude muurwerk, werd besloten het geheel wit te pleisteren.

De voorzijde van Huis te Warmond;
Vergelijk deze foto met de tekening hierboven links (kasteel in 1646 vanuit dezelfde hoek)

Via de nicht van Van Leyden kwam het huis in 1840 aan de familie Van Limburg-Stirum. In 1901 werd het verkocht aan de Leidse lakenfabrikant Cornelis Hendrik Krantz.

Vandaag de dag

In 1960 werd het kasteel en het park eromheen verkocht aan de gemeente Warmond, die het kasteel weer verkocht aan de stichting “Huys te Warmont”; deze stichting heeft als doel het kasteel particulier bewoond en in goede staat te houden (het kasteel is dus bewoond en niet te bezichtigen).

Het park is nu eigendom van de stichting Zuid-Hollands Landschap. Het is opengesteld voor wandelaars.





Huis te Warmond

Herenweg 139

ten noordoosten van het dorp Warmond


[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Met dank aan Frans Angevaare (Nieuwsgroep van de Nederlandse adel), die mij hielp met de oudste heren van Warmond.

Geraadpleegde literatuur:

Fannee, M. (2017). Heren van Warmond en Woude - 985-1503, Historisch Genootschap Warmelda, Station Drukwerk, Katwijk, p.72, 145, 176;

Fockema Andreae, S.G., Renaud, J.G.N. & Pelinck, E. (1974). Kastelen, Ridderhofsteden en Buitenplaatsen in Rijnland, Gysbers & Van Loon, Arnhem, p.44;

Kalkwiek, K.A. & Schellart, A.I.J.M. (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.154-155;

Lit, Robert van (1983). Kastelen en Buitenplaatsen in Rijnland, De Walburg Pers, Zutphen, p.84-87;

Muller Hz, S. (1901). "Het Oude Register van Graaf Florens", in: Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap, 22e jaargang, p. 189-190.

Stöver, R.J. (1999). "Een donjon te Warmond : De voormalige woontoren van het Huis te Warmond herontdekt?", in: Castellogica nr III nr. 1, NKS, Wijk bij Duurstede, p.369-382;

Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.102-107;

Witkam, J.J. & H.J. Smeets (1963). Het Huys te Warmont. Zijn geschiedenis en zijn bewoners, Leiden.

Koninklijke bibliotheek (KB), Bijzondere collecties, handschrift 131 g 31, fol. 63-68.

http://cf.hum.uva.nl/nhl/claasseep/commentaar_lusthoven.htm;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(tekening 1) Nederlandse Kastelenstichting / Gravure Abraham Rademaker naar een oudere tekening, uit "Kabinet van Nederlandsche Outheden en Gezichten", Abraham Rademaker, 1725 (gevonden op http://www.kastelenbeeldbank.nl/Zuid-Holland/Warmond-Warmond/index.htm);
(tekening 2) Nederlandse Kastelenstichting / Tekening van Roelant Roghman, 1646-1647, Uit "De kasteeltekeningen van Roelant Roghman", Canaletto, 1989 (gevonden op http://www.kastelenbeeldbank.nl/Zuid-Holland/Warmond-Warmond/index.htm);