De ruïne van het Huis te Vliet vanuit het noorden. .

De ruïne van het Huis te Vliet

Het Huis te Vliet is de ruïne van een omgrachte donjon. Het staat ten westen van Oudewater (Utrecht), aan de weg tussen Oudewater en Haastrecht.

De stichting van het kasteel

Het Huis te Vliet is waarschijnlijk gesticht rond 1275 door Gerrit van den Vliet, een broer van Herman van Woerden, die een leenman was van de bisschop van Utrecht.

Het kasteel bestond uit een hoge donjon, omgeven door een slotgracht. Ten zuiden van de donjon lag waarschijnlijk ook een voorburcht.
Het kasteel werd gebouwd in wat vroeger een grensgebied was tussen het graafschap Holland en het bisdom Utrecht. Het is dan ook niet ondenkbaar dat de bisschop van Utrecht met dit kasteel zijn machtspositie in het gebied hoopte te versterken.
Mogelijk diende het kasteel ook als tolhuis voor de schepen die over de Hollandsche IJssel langs Gouda en Rotterdam naar zee voeren.

De ruïne van de donjon in 1646-47. .

Een bewogen geschiedenis

In 1296 werd graaf Floris V van Holland vermoord door opstandige edelen (zie: het Muiderslot). Omdat Gerrits broer Herman van Woerden bij de moord betrokken was, moesten hij en Gerrit vluchten.
Echter Gerrit had niets met de moord te maken. Kort na 1299 wist hij zich dan ook met de nieuwe graaf Jan II van Holland te verzoenen en kon hij naar zijn kasteel terugkeren. Hij overleed er in 1314.

De Hoekse en Kabeljauwse twisten

Begin 15de eeuw, in de tijd van de Hoekse en kabeljauwse twisten, voerde de gravin van Holland Jacoba van Beieren een strijd om de macht met o.a. haar oom Jan van Beieren. De heren van Vliet stonden aan de kant van de Hoeken, die Jacoba van Beieren steunden.

De ruïne van de donjon in 1733. .

In 1424 werd de kasteelheer Jan van Vliet op een dag benaderd door een aantal Hoekse bannelingen. Deze boden hem 50.000 kronen aan om Jan van Beieren om te brengen. Jan van Vliet accepteerde het voorstel en smeerde de bladzijden van het gebedenboek van Jan van Beieren in met gif.
Meteen nadat hij gemerkt had dat hij was vergiftigd, liet Jan van Beieren Jan van Vliet gevangen nemen. Hij werd gemarteld en, nadat hij bekend had, werd hij onthoofd. Daarna werd zijn lichaam in vier stukken gehakt die aan de vier hoeken van Holland werden tentoongesteld. Jan van Beieren overleed even later, in januari 1425.

Verwoesting

Op een gegeven moment werd het kasteel verwoest, maar niemand weet precies hoe en wanneer. Op een afbeelding uit omstreeks 1515 wordt de donjon nog in welstand weergegeven, maar rond het uitbreken van de tachtigjarige oorlog (1568-1648) was het kasteel zeker al erg beschadigd. Uiteindelijk werd het rond 1575 verder afgebroken om te voorkomen dat de Spanjaarden het konden gebruiken om zich te verschansen.
Vele jaren later, toen stadhouder Willem III het kasteel in 1672 bezocht, was het niets meer dan een bouwval.

Vandaag de dag

Toen er enkele jaren geleden ten zuiden van de ruïne een schuur werd gebouwd, werden daar grote muurfragmenten in de grond gevonden. Dit bevestigt het vermoeden dat er ten zuiden van de donjon een voorburcht heeft gelegen.

Het enige bewaard gebleven muurfragment van het kasteel is waarschijnlijk een gedeelte van de noordgevel van de 13de eeuwse donjon. De muur is ongeveer 1,35 meter dik en 9,5 meter hoog.

Het kasteelterrein is niet toegankelijk maar het is wel goed te zien vanaf de weg.

Foto hiernaast: de ruïne van de donjon is vandaag de dag nog bijna 10 meter hoog.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Met dank aan Peter den Hertog en Nell van Gool-van Liessum van de Geschiedkundige Vereniging Oudewater voor het toezenden van documentatie over het kasteel.
Ook met dank aan de Stichting Utrechtse Kastelen voor het opsturen van het hieronder genoemde artikel van Kooiman en Van Schaik.

Geraadpleegde literatuur:

Giard, Hervé (2007). Journal de Jacqueline de Bavière, Ultime comtesse de Hainaut, de Hollande et de Zélande, 1401-1436. Textes & Prétextes, p.171-172;

Kooiman, M. & Schaik, J. van (1995) in: Olde Meierink, L.H.M. et al. Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Stichting Matrijs, Utrecht, p.443-445;

Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.166;

Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.258-259;

Zijll Jz, W.C. van (1861). Bijzonderheden en aanteekeningen over het huis of het slot te Vliet, nu bouwval in Roozendaal bij Oudewater, Oudewater;

http://www.kasteleninutrecht.eu/Vliet.htm;

Illustraties:
(foto's) Mathieu Fannee;
(tekening van de ruïne in 1646-47) Roelant Roghman, met dank aan Peter den Hertog van de Geschiedkundige Vereniging Oudewater;
(tekening van de ruïne in 1733) H. Spilman, 1733, gevonden op http://www.historischetopografie.nl;