Huis Doorn vanuit het westen. .

Huis Doorn

Huis Doorn is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Het staat vlak bij het centrum van Doorn, aan de weg naar Wijk bij Duurstede (Utrecht).

De stichting van het kasteel

Huis Doorn werd gesticht aan het einde van de 13de eeuw.
Het werd waarschijnlijk gebouwd door domproost Burchard van Avesnes (1275-1285) en vervolgens voltooid door zijn opvolger Adolf van Waldeck (1285-1301). De laatste was naast domproost ook raadsman van graaf Floris V van Holland. [opmerking]

Huis Doorn had waarschijnlijk toen al een vierkante plattegrond, met een rechthoekige toren op de noordoostelijke hoek en drie ronde torens op de andere hoeken (zie tekening). Het kasteel was bedoeld om de bezittingen van de kerk in de omgeving te beschermen.

Verwoestingen

Boven: Huis Doorn rond 1300. Onder: Het kasteel vandaag de dag, vanuit dezelfde hoek. (naar tekeningen van D.B.M. Hermans) .

Het kasteel werd in 1322 al verwoest! In dat jaar had de graaf van Holland namelijk een beschermeling van hem als bisschop van Utrecht weten te laten benoemen. Hij hoopte hiermee meer invloed op het bisdom te krijgen. Maar dit beviel de Stichtse adel niet. En ook de domproost van Huis Doorn verzette zich hiertegen; de domproost wilde een einde maken aan de Hollandse invloed in het Sticht. Hierop stuurde de graaf van Holland een leger naar Huis Doorn en het kasteel werd verwoest.

Pas in 1347 kreeg de volgende domproost toestemming om het kasteel te herbouwen.

In 1420 werd Doorn door de Gelderse benden geplunderd en afgebrand. Mogelijk werd het kasteel daarbij weer beschadigd, maar dat is niet zeker.
Aan het begin van de tachtigjarige oorlog (1568-1648), in 1584, werden Staatse troepen in Huis Doorn gelegerd en ook toen werd het kasteel mogelijk weer beschadigd.

Nieuwe eigenaren

Het kasteel bleef in handen van de Utrechtse domproosten tot het begin van de 17de eeuw. Maar Huis Doorn werd in die tijd niet meer regelmatig bewoond en het veranderde dan ook in een ruïne. Op een gegeven moment werd het kasteel verhuurd aan domkanunnik Reinier van Golstein en in 1635 werd het uiteindelijk aan hem verkocht. Hierop droeg Reinier het kasteel in leen op aan de graaf van Buren: prins Frederik Hendrik.

Het leen werd later een paar keer doorverkocht en kwam in 1701 in handen van domproost Willem van Diest. Ongeveer in die tijd werd de oostelijke weermuur verlaagd en werd de noordwestelijke hoektoren gesloopt, terwijl de zuidwestelijke hoektoren daarentegen verhoogd werd (die bestaat nog steeds, zie foto hiernaast).

Ontstaan van het huidige kasteel

Door verkoop en vererving kwam het kasteel in 1761 in handen van Herman Frederik Richard Lijnslager, een rijke koopman en oud-majoor bij de infanterie.
Maar door een slopende ziekte moest Herman het kasteel in 1792 alweer verkopen.

Hierop kwam het kasteel in handen van een zekere Wendela Eleonora ten Hove, die zich vervolgens “Vrouwe van Doorn” ging noemen. Wendela verbouwde de middeleeuwse burcht tot het buitenhuis dat we vandaag de dag kennen. Van de 3 overgebleven hoektorens werden er 2 afgebroken (de zuidwestelijke hoektoren werd gespaard), de westvleugel werd verbouwd tot hoofdgebouw, en de noord- en zuid-vleugels werden opgetrokken tot dezelfde hoogte als het hoofdgebouw. Zo kreeg het kasteel zijn huidige uiterlijk en zijn U-vormige plattegrond (zie foto hieronder).

Het huis van een keizer!

Huis Doorn vanuit het oosten. .

Na Wendelas overlijden in 1814 wisselde het kasteel nog een paar keer van eigenaar.

Begin 20ste eeuw werd het kasteel de residentie van een heel bijzondere bewoner: de Duitse keizer Wilhelm II von Hohenzollern! Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog werd de nederlaag van Duitsland gezien als het persoonlijke falen van de keizer; en de geallieerden wilden Wilhelm ook nog als oorlogsmisdadiger berechten. Hierop vluchtte de keizer naar Nederland, dat hem wel asiel wilde verlenen.
De keizer vestigde zich op Huis Doorn, dat hij kocht in 1920. Hij bouwde de ingangsgebouwen die wij vandaag de dag kennen (zie foto hieronder). De ex-keizer bleef op het kasteel wonen tot zijn dood in 1941.

Na de Tweede Wereldoorlog in 1945 werd het kasteel als vijandelijk bezit geconfisqueerd. Daarna werd Huis Doorn in bruikleen afgestaan aan de Stichting Huis Doorn, die het kasteel als museum moest exploiteren.

Vandaag de dag

Het kasteel is nu een museum en is dus te bezichtigen (het interieur is in de toestand waarin het was toen Wilhelm II er nog woonde). Het landgoed om het kasteel heen is ook toegankelijk.

Foto hierboven: de toegangsgebouwen die Keizer Wilhelm II heeft laten optrekken.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Clifford Kocq van Breugel, J.R. & J.D.M. Bardet (1966). Kastelenboek Provincie Utrecht, Kemink & zoon, Utrecht, p.50-52;

Guillermo, J. (1990). Landhuizen en kastelen in Nederland. SDU uitgeverij, 's-Gravenhage, p.125;

Hermans, D.B.M. en J. Kamphuis (1994). “Huis Doorn”, in: Castellogica 1994-3, p.109-118;

Hermans, T. & J. Kamphuis (1994?). Huis doorn: van kasteel tot landhuis. (URL:http://tacohermans.nl/doorn.htm);

Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen. Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.60-61;

Kalkwiek, K.A. & A.I.J.M. Schellart (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.110-111;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.74-76;

Olde Meierink, L.H.M. et al (1995). Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht, Stichting Matrijs, Utrecht;

http://kasteleninutrecht.eu/;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(tekeningen) Mathieu Fannee, naar het voorbeeld van tekeningen van D.B.M. Hermans, gepubliceerd in bovengenoemd artikel van D.B.M. Hermans en J. Kamphuis (1994);