De twee noordelijke torens, gezien vanuit het zuid-westen.
.

De ruïne van Kasteel Brederode

Kasteel Brederode is de ruïne van een vierkant waterkasteel. Deze ruïne staat ten westen van Santpoort-zuid (Noord-Holland).

De eerste heer van Brederode

De eerste heer van Brederode was ridder Dirk van Teylingen (1205-1231). Hij was de broer van een belangrijk edelman die verwant was met de graven van Holland: heer Willem van Teylingen (1244).

Mogelijk liet ridder Dirk al rond 1200 een kasteel bouwen. Maar het is niet duidelijk waar dit gestaan zou hebben.

De stichting van het kasteel

Na 1282 bestond in ieder geval wel een kasteel Brederode op de plek van het huidige kasteel. Het werd gebouwd door Dirks zoon Willem van Brederode.
Hoe het kasteel er toen uitzag, is onbekend. Wel is duidelijk dat het kasteel diende om de hoofdverbindingsweg tussen Loosduinen en Egmond te beschermen.

Kasteel Brederode vóór 1426.
Boven de hoofdburcht, beneden de voorburcht.
.

Willem van Brederode stierf in 1285, waarna zijn zoon Dirk II 'de Goede' van Brederode hem opvolgde. Rond 1300 liet deze op de plek van het eerste kasteel een nieuw kasteel optrekken. Dit kasteel zou de basis vormen voor het kasteel dat we tegenwoordig kennen: een vierkante burcht met torens op de vier hoeken (zie tekening hiernaast). Aan de achterzijde van het kasteel en rechts van de ingang stonden de woonvleugels.

De graaf van Holland op bezoek!

In de zomer van 1345 kwam graaf Willem IV van Holland een aantal keer op bezoek op Brederode. De graaf bereidde zich toen voor om Friesland binnen te vallen en vertoefde beurtelings in Haarlem, op zijn slot Aelbrechtsberg en op Brederode. Volgens de geschriften werd er op het kasteel veel gefeest en gegeten!

In september trok de graaf uiteindelijk ten strijde. Maar het Hollandse leger werd door de Friezen snel verslagen en de graaf kwam daarbij om het leven.

De Hoekse en Kabeljauwse twisten

De dood van de graaf betekende meteen een nieuwe strijd! De graaf had geen kinderen nagelaten, en nu wilde zijn zuster Margaretha van Beieren hem opvolgen. Maar Margaretha stelde veel te hoge financiële eisen aan het graafschap, zodat bepaalde edelen haar zoon Willem aanspoorden om de macht over te nemen...
En zo begonnen de Hoekse en Kabeljauwse twisten (midden 14de eeuw-eind 15de eeuw): Margaretha van Beieren werd gesteund door de Hoeken, en haar zoon Willem werd gesteund door de Kabeljauwen. [meer weten]

De noordoost-toren van de hoofdburcht.
.

De heer Dirk III van Brederode had de zijde van de Hoeken gekozen. Het gevolg was dat in 1351 het kasteel belegerd werd door een leger van de maarschalk van Willem van Holland. Er volgde een hevige strijd waarbij het kasteel aanzienlijke schade opliep. Na een aantal maanden werd het kasteel tot overgave gedwongen. Dirk van Brederode was zelf al eerder gevangen genomen.

Uiteindelijk kwamen Willem van Holland en Margaretha van Beieren tot verzoening, en Dirk van Brederode kreeg zijn vrijheid en zijn kasteel terug. Maar het kasteel was verwoest. Het werd rond 1355 herbouwd op de oude fundamenten. Het huidige muurwerk van de ruïne dateert uit die tijd.

De strijd laait weer op

Aan het begin van de 15de eeuw laaide de strijd tussen de Hoeken en de Kabeljauwen weer op. De toenmalige heren van Brederode stonden ook aan de kant van de Hoeken, die toen Jacoba van Beieren steunden in haar strijd tegen Filips de Goede, de hertog van Bourgondië.

In 1426 begon ridder Willem van Brederode (1380-1451) met Jacoba van Beieren en de Hoeken aan een beleg van het Kabeljauwse bolwerk Haarlem. Maar de stad hield stand want de Hoeken beschikten niet over de nodige belegeringswerktuigen. Op een gegeven moment moest Jacoba van Beieren haar troepen terugtrekken. Willem van Brederode zag daar geen heil meer in; met een aantal Hoeken maakte hij zich meester van een paar schepen om vervolgens de zeeën af te schuimen op zoek naar buit.

De ingang van de voorburcht.
.

Kasteel Brederode werd in 1426 op zijn beurt belegerd door de Haarlemmers. Hierbij werd de zuidkant van het kasteel bijna geheel verwoest. Inmiddels was de familie Van Brederode verhuisd naar kasteel Batestein in Vianen, waardoor er met het herstel van kasteel Brederode geen haast was.

Herstel en verval

Nu stond slechts de noordkant van het kasteel nog overeind. In 1461 liet Reinoud II van Brederode op last van hertog Filips de Goede deze kant van het kasteel gedeeltelijk herstellen.

In 1473 kwam Reinoud van Brederode te overlijden. Enkele jaren later ging zijn weduwe Yolande de Lalaing in het herstelde gedeelte van het kasteel wonen, omdat zij problemen kreeg met haar schoonfamilie over de voogdij over haar minderjarige kinderen. Na de dood van Yolande in 1497 bleef een rentmeester het kasteel bewonen en bewaken; desondanks werd het kasteel meermalen geplunderd en raakte het in verval.

De genadeslag

Aan het begin van de Tachtigjarige oorlog (1568-1648), ten tijden van het beleg van Haarlem, waren de Spaanse troepen tot ver in de omtrek gelegerd. Deze waren gedemoraliseerd door hun verliezen en door wanbetaling. Uiteindelijk verlieten de Spanjaarden Holland muitend, rovend en brandschattend. Ook kasteel Brederode ontkwam daar niet aan: in 1573 werd het kasteel door Spaanse troepen geplunderd en in brand gestoken. Daarna werd het kasteel nooit meer bewoond.

Zicht op de zuidkant van de ruïne.
.

In 1679 stierf de laatste heer van Brederode, Wolfert van Brederode. De ruïne verviel aan de Staten van Holland.

In de eeuwen daarna verdween het kasteel langzaam onder het duinzand.

Opgravingen en consolidatie

Tussen 1862 en 1871 werd de ruïne opgegraven, hersteld en geconsolideerd.
Grote delen van het kasteel zaten toen onder een dikke laag puin (tot 2 meter dik!). Jammer genoeg werd al dat puin verwijderd zonder dat er een zorgvuldige archeologische opgraving plaats had kunnen vinden. Alle gegevens die zo'n opgraving had kunnen opleveren zijn hierdoor nu voorgoed verloren gegaan.

Vandaag de dag

Tegenwoordig wordt het kasteel beheerd door de Kastelenstichting Holland en Zeeland.

Het kasteel is te bezichtigen (tegen entree).



Kasteel Brederode

Velserenderlaan 2

Santpoort




[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Allan, A.J. (1983). De Ruïne van Brederode. Deel XLVIII uit de serie 'Nederlandse Kastelen', Nederlandse Kastelenstichting/ANWB;

Hartog, E. den, et al (2004). De archeologie van Teylingen en Brederode, Jaarboek 2004, Kastelenstichting Holland en Zeeland, p.59-80;

Hermans, T. & Kamphuis, J. (1990). “De Ruïne van Brederode” in: KNOB Bulletin 89 (1990) 4, p.2-24;

Jansen, H.P.H. (1976). Jacoba van Beieren. Kruseman, Den Haag (2de druk), p.101;

Kalkwiek, K.A. & Schellart, A.I.J.M. (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.148-149;

Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.119-121;

Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.239-242;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.77-81;

http://www.rob-hubert.nl/legacygen/brederode/d1.htm;
http://www.nikhef.nl/~louk/LKW/generation24.html#14500920);
http://www.compagniebrederode.nl/stamboom.php;
http://home.tiscali.nl/jeanetteberkhof/kwartier/berkhof/berkhof-frm3.htm;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_van_Brederode_(1380-1451);

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee,
(reconstructie) auteur onbekend, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel11.php;