De ruïne en de slotgracht gezien vanuit het zuiden. .

De ruïne van Slot Brakel

Het Slot Brakel is de ruïne van een vierkant waterkasteel. Het ligt in het dorp Brakel (Gelderland), in het park van het huidige Huis Brakel.

De stichting van het kasteel

Wanneer het kasteel gesticht is, is onbekend. In de 13de eeuw bestond het kasteel in ieder geval wel. De oudst bekende bewoner was de ridder Eustachius van Brakel (vermeld in 1260).

Hoe het kasteel er toen precies uitzag is onduidelijk, maar al een halve eeuw later moet het kasteel al zijn vierkante grondplan hebben gekregen (zie plattegrond). Ten noorden van het kasteel lag ook een voorburcht.

Een geschiedenis van verwoestingen

Plattegrond van het kasteel (het noorden is boven). .

In 1321 droegen ridder Eustachius van Brakel en zijn zoon Stasekijn het kasteel op aan de graaf van Gelre en ontvingen het van hem in leen terug [uitleg].

Hetzelfde jaar werd het kasteel al verwoest door blikseminslag! Later werd het kasteel herbouwd. Het werd voltooid in 1407, maar nog datzelfde jaar werd het kasteel alweer verwoest:
de regio werd toen geteisterd door de Arkelse oorlog (1401-1412), en nu streden graaf Willem VI van Holland en hertog Reinoud IV van Gelre tegen elkaar om de nabij gelegen stad Gorinchem. Omdat Slot Brakel toen een belangrijk en sterk Gelders kasteel was, kwamen de troepen van de graaf van Holland het belegeren. Slot Brakel werd geplunderd en in de as gelegd...

Herbouw

Na 1439 kwam het verwoeste kasteel door huwelijk in handen van het machtige geslacht Van Broekhuysen. Rond 1507 liet deze familie Slot Brakel herbouwen.

Het geslacht Van Broekhuysen van Brakel hield het kasteel in zijn bezit tot de 16de eeuw. In 1525 overleed Staes van Broekhuysen, de laatste kasteelheer uit zijn geslacht, zonder zonen na te laten. Via zijn dochter Josina kwam het kasteel door huwelijk uiteindelijk aan het geslacht Van Aeswijn.

De zuidwestelijke toren. .

Definitieve verwoesting

Het kasteel veranderde later weer van eigenaren: het kwam in 1669 aan het geslacht Van Mathenesse en een jaar later aan de familie Pieck.

Kort daarop, in het rampjaar 1672, viel het leger van Lodewijk XIV de Republiek der Verenigde Nederlanden aan. Er werden toen vele kastelen verwoest en dat gebeurde ook met Slot Brakel. De familie Pieck kreeg nog net de gelegenheid om de inboedel uit het kasteel te halen. Daarna bliezen de Franse troepen het kasteel op. Het werd nooit meer herbouwd.

Het nieuwe Huis Brakel

De familie Pieck verkocht het verwoeste kasteel aan ene dominee Wilhelmus Wilhelmius. Deze liet in 1768 even ten noordoosten van de ruïne een landhuis optrekken: het nieuwe Huis Brakel.
Het nieuwe Huis Brakel en de ruïne kwamen in 1809 in handen van de familie Van Dam van Brakel. Uiteindelijke werd het geheel in 1971-1972 verkocht aan 'Het Geldersch Landschap'.

Vandaag de dag

Het park waar de ruïne ligt is vrij toegankelijk. De (omgrachte) ruïne is niet te bezichtigen, maar men kan er wel omheen lopen.
Op de plek van de voormalige voorburcht ligt nu een moestuin.

Foto hierboven: het huidige Huis Brakel. Daarachter ligt het park met de ruïne van Slot Brakel.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Dell'Aira, R. (1999). “De vergeten steen van Brakel”, in: Castellogica III, NKS, Wijk bij Duurstede, p.367-368;

Eliëns, F.M., Harenberg, J. (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.224-228;

Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.29-30;

Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.138-140;

http://www.kasteleningelderland.nl/Kastelen/brakel.htm;
http://www.camerama.demon.nl/kaa/;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(plattegrond) eigen bewerking van de plattegrond uit bovengenoemd boek van Eliëns en Harenberg, p.225;