Kasteel Zuylen

Kasteel Zuylen is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Het staat op de rechteroever van de Vecht tussen Utrecht en Maarssen in het dorp Oud-Zuylen (Utrecht).

De stichting van het kasteel

Kasteel Zuylen is gesticht in de tweede helft van de 13de eeuw, waarschijnlijk door Heer Henrick van Zuylen, een telg uit een oud geslacht dat al in de 8ste eeuw in documenten wordt genoemd. Het kasteel diende om een oversteekplaats in de Vecht te verdedigen.

Het kasteel bestond toen uit een zware rechthoekige donjon van 10 bij 11 meter; hiervan zijn de fundamenten teruggevonden onder het terras aan de binnengracht (zie luchtfoto: beneden links op de foto).

Foto: Vereniging van Vrienden van Slot
ZuylenHet kasteel bleef in handen van de familie Van Zuylen tot 1380. In dat jaar overleed de kasteelheer Frederik van Zuylen. Omdat hij geen mannelijke erfgenaam had nalaten, kwam het kasteel aan zijn zus Eleonora, die getrouwd was met een heer uit het geslacht Van Borsselen.

Het geslacht Van Borsselen

In 1422 kwam het kasteel in handen van de kleinzoon van Eleonora van Zuylen, de bekende Frank van Borsselen (1395-1471).

Frank van Borsselen was in de strijd tussen de Hoeken en de Kabeljauwen (midden 14de eeuw-eind 15de eeuw) één van de leiders van de Kabeljauwen. Kort nadat hij Zuylen als erfleen had gekregen, kwamen Hoekse burgers van de stad Utrecht het kasteel innemen en verwoestten het. Het kasteel werd voorlopig niet herbouwd.

In die tijd streed Frank van Borsselen tegen de Hoeken in Zeeland, die de zijde van de gravin van Holland Jacoba van Beieren (zie afbeelding) hadden gekozen. De Hoeken werden verslagen en Frank van Borsselen werd tot ridder geslagen.

De verboden liefde tussen Frank van Borsselen en Jacoba van Beieren

Hoewel Frank van Borsselen een tegenstander van Jacoba van Beieren was, groeide er een zekere genegenheid tussen hen. Op een dag dat Jacoba in geldgebrek verkeerde en dat haar voormalige stadhouder niet bereid was haar te helpen, werd haar door haar stalmeester aangeraden een beroep te doen op Frank van Borsselen. Dat zag ze aanvankelijk niet zitten maar liet zich toch overhalen. Frank van Borsselen was onmiddellijk bereid haar te helpen en stuurde een kistje met geld. In het vervolg zagen ze elkaar dikwijls. In 1432 traden ze zelfs in het huwelijk.

H. Gerritsz. naar D. Vinckboons (ca.1600-1610)Echter had dit huwelijk in het geheim moeten plaatsvinden, omdat de neef van Jacoba, hertog Filips van Bourgondië, verboden had dat Jacoba zonder zijn toestemming zou trouwen; zijn belang hierbij was dat hij Jacoba kon blijven opvolgen als graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen, wat niet zou gebeuren als zij kinderen zou krijgen.

Toen het huwelijk toch bekend werd, ontnam Filips de gravin haar bevoegdheden en zette haar onder curatele. Frank van Borsselen werd gevangen genomen en zou ter dood worden gebracht. Uiteindelijk deed Jacoba afstand van al haar rechten; Frank en Jacoba kregen nu toestemming van de hertog om in het openbaar te trouwen.

Jacoba van Beieren overleed in 1436 op kasteel Teylingen. Frank van Borsselen stierf veel later, in 1471. Omdat Frank en Jacoba geen kinderen hadden, kwam Zuylen aan de zuster van Frank. In die tijd was kasteel Zuylen nog steeds een ruïne met daarnaast waarschijnlijk wat bebouwing.

De herbouw van kasteel Zuylen

Door vererving en huwelijk kwam Zuylen in 1511 in handen van vrijgraaf Willem van Rennenberg, een edelman van groot aanzien. Tussen 1510 en 1528 liet Willem het kasteel weer opbouwen. Het kasteel kreeg de typisch rechthoekige vorm van een ridderkasteel, compleet met hoektorens, grachten en een ophaalbrug (zie prent). Willem van Rennenberg woonde de rest van zijn leven op het kasteel waar hij in 1545 overleed.

Aan het begin van de Tachtigjarige oorlog (1568-1648) was het kasteel in handen van George van Lailaing van Rennenberg. Deze was stadhouder van Friesland en Groningen. In 1580 liep hij over naar de Spaanse vijand, waarna het kasteel en de rest van zijn goederen verbeurd werden verklaard. Daarna is het kasteel door koop een paar keer van eigenaar gewisseld.

In 1665 kwam het kasteel door vererving in het bezit van het geslacht Van Tuyll van Serooskerken.

Het geslacht Van Tuyll van Serooskerken

Halverwege de 18de eeuw gaf de familie van Tuyll van Serooskerken opdracht om het oude en vervallen kasteel in een statige buitenplaats te veranderen. Het kasteel kreeg een symmetrisch aanzien en de slotgracht werd gedeeltelijk gedempt.

In die tijd leefde de bekende telg Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken, beter bekend als de schrijfster Belle van Zuylen (1740-1805). Belle van Zuylen heeft een groot deel van haar jeugd op het kasteel doorgebracht. Ze huwde met de Zwitserse huisleraar van de familie, waarna ze zich met hem in Zwitserland vestigde, waar ze in 1805 overleed.

In 1951 liet de familie van Tuyll van Serooskerken het kasteel onderbrengen in een Stichting.

Vandaag de dag

Kasteel Zuylen is te bezichtigen (tegen entree).



Kasteel Zuylen

Tournooiveld 1

Oud-Zuylen


[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Met dank aan Jacques van Zuylen de Nyevelt, die mij enkele correcties heeft toegestuurd.

Geraadpleegde literatuur:

Jansen, H.P.H. (1976). Jacoba van Beieren. Kruseman, Den Haag (2de druk), p.112, p.114-116;

Kalkwiek, K.A. & Schellart, A.I.J.M. (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.126-127;

Velema, W. (1999). Het aanzien van een millennium. Kroniek van historische gebeurtenissen van de Lage Landen 1000-2000. Uitgeverij Het Spectrum b.v., Utrecht, p.39;

Verboeket, K. (2003). Slot Zuylen, Oud-Zuilen. Ludion, Amsterdam, p.41, p.45, p.49-51, p.54-55;

http://www.kasteleninutrecht.eu/;
http://www.slotzuylen.nl;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(prent) H. Gerritsz. naar D. Vinckboons, detail van 'De Winter' (ca.1600-1610), gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel1220.php;
(luchtfoto) Vereniging van Vrienden van Slot Zuylen, gevonden op http://www.etcl.nl/charriere/images/kasteel1.htm;
(afbeelding van Jacoba van Beieren) http://www.digischool.nl/kleioscoop/jacoba_van_beieren.htm;