Kasteel Wijchen vanuit het zuidoosten.
.

Kasteel Wijchen

Het Kasteel van Wijchen is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een lustslot. Het bestaat uit vier vleugels gebouwd rond een kleine binnenplaats, met een grote toren in het midden.

Het kasteel staat aan de noordkant van de dorpskern van Wijchen (Gelderland).

Een voorganger?

Al in de 12de eeuw wordt er een geslacht Van Wighen genoemd. Maar of er toen al een kasteel bestond is niet zeker. Als het heeft bestaan, stond het waarschijnlijk niet op de plek van het huidige kasteel, maar eerder ten zuiden van de dorpskern van Wijchen, aan het Wijchense meer.

De stichting van het kasteel

Plattegrond van het huidige kasteel
.

Kasteel Wijchen werd waarschijnlijk gesticht aan het einde van de 14de eeuw. Wie het kasteel stichtte is niet bekend, maar in 1392 was het in ieder geval in handen van de heren van Galen. Deze leenmannen van de graaf van Kleef werden toen leenmannen van de hertog van Gelre.

Nieuwe eigenaren

De heren van Galen hielden het kasteel in hun bezit tot 1535. In dat jaar verkocht Jacob van Galen het aan de Gelderse edelman Herman van Bronkhorst Batenburg. Vervolgens liet de familie Van Bronkhorst op de oude burcht waarschijnlijk nieuwe gebouwen optrekken, die de basis hebben gevormd voor het kasteel dat we tegenwoordig kennen.

De middeleeuwse burcht had bijna dezelfde omtrek als het huidige kasteel. Aan de noordoostkant stond een grote woonvleugel (zie de bovenkant van de huidige plattegrond) terwijl er aan de west- en zuidkant een weermuur liep.
Aan de zuidoostkant van het kasteel (
rechts op de huidige plattegrond) stond een zware vierkante toren. Resten van deze toren zijn verwerkt in het huidige poortgebouw en zijn herkenbaar aan de dikte van de muren aldaar.



Vroegste afbeelding van
Kasteel Wijchen
op de ‘Kaart van Parma’.

(met dank aan de gemeente Wijchen)


Verwoesting en verlies van de burcht

In de tachtigjarige oorlog (1568-1648) verkozen de heren van Bronkhorst-Batenburg de kant van Willem van Oranje. Hermans zonen Gijsbert en Dirk van Bronkhorst werden daarom door de Spanjaarden gevangen genomen. Hierop liet de Spaanse landvoogd hen onthoofden.

Waarschijnlijk werd het kasteel rond die tijd ook verwoest. Erger nog, de familie Van Bronkhorst raakte het kasteel uiteindelijk kwijt. De Van Bronkhorsten waren namelijk bepaalde financiële verplichtingen niet nagekomen, zodat een schuldeiseres -Geertruid van Dalem- in 1595 beslag op het kasteel liet leggen.

Het ontstaan van het huidige kasteel

Onverwachts kwam het kasteel in handen van de Oranjes. Prins Willem van Oranje had namelijk een dochter -Emilia van Nassau- die verliefd was op prins Don Emanuel van Portugal. Deze was een berooide edelman en hij was ook nog katholiek! Emilias broer prins Maurits vond hem dan ook geen partij voor zijn zus. Emilia trok zich daar niets van aan en trouwde met Don Emanuel. Hierop werd Don Emanuel door de Staten-Generaal het land uitgezet. Weer trok Emilia zich er niets van aan en zij volgde hem in zijn ballingschap.

In 1608 verzoenden prins Maurits en Emilia zich uiteindelijk. Nu konden Emilia en Don Emanuel zich in Nederland vestigen. Zij kochten kasteel Wijchen van Geertruid van Dalem. Daarna voltooiden Emilia en Don Emanuel de verbouwing van het kasteel, waar de familie Van Bronkhorst een halve eeuw eerder mee begonnen was. Met name werden toen de zuid- en westvleugels (opnieuw?) opgetrokken. Zo kreeg het kasteel begin 17de eeuw zijn huidige uiterlijk: vier vleugels rond een binnenplaats en een toren in het midden.

Kasteel Wijchen vanuit het zuidwesten.
.

Gered van een totale afbraak!

In 1640 werd het kasteel verkocht aan Philips van Nassau, kleinzoon van Willem van Oranje. Na hem volgden nog vele eigenaren, totdat het kasteel in 1903 in handen viel van jonkvrouwe Van Andringa de Kempenaer. Het kasteel was toen verwaarloosd en zij wilde het herstellen. Maar het noodlot sloeg toe: tijdens een stormachtige nacht in 1906 brak er brand uit: het kasteel werd verwoest en jonkvrouwe Van Andringa werd zelf nog met moeite gered!

Na de brand stonden alleen de muren nog overeind. De jonkvrouwe dacht eraan om het kasteel maar af te breken, om op dezelfde plek een villa te bouwen. Gelukkig wist Victor de Stuers (de bekende voorvechter voor het behoud van historische monumenten) de jonkvrouwe op andere gedachten te brengen, zodat besloten werd om het verwoeste kasteel te herstellen. De herbouw gebeurde bovendien geheel volgens de originele bouwplannen uit de 17de eeuw!

Na de dood van de jonkvrouwe werd het kasteel in 1932 verkocht aan de gemeente Wijchen.

Vandaag de dag

Tegenwoordig is kasteel Wijchen gedeeltelijk in gebruik als gemeentehuis en als museum.



Kasteel Wijchen

Kasteellaan 9

Wijchen



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Eliëns, F.M., J. Harenberg (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.178-184;

Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen. Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.147;

Hendriks, Ben (2000). Kasteel Wijchen. (URL: http://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/wijchen.htm)

Kalkwiek, K.A. & A.I.J.M. Schellart (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.94-95;

http://nl.wikipedia.org/wiki/Kasteel_van_Wijchen;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Van_Galen_%28familie%29;

Illustraties:
(plattegrond) Begane grond, 1903, door A. Mulder, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel161.php;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(vroegste afbeelding van het kasteel) detail van de Kaart van Parma, gevonden op http://www.museumwijchen.nl/geschi.php;