Ridderhofstad Loenersloot vanuit het zuidoosten

Ridderhofstad Loenersloot

Ridderhofstad Loenersloot is een in aanleg middeleeuws kasteel dat later verbouwd is tot een buitenplaats. Het ligt aan de Angstel (een oude arm van de Vecht), aan de westzijde van het dorp Loenersloot (Utrecht).

Het kasteel bestaat uit een 13de-eeuwse ronde donjon, waar in latere eeuwen andere gebouwen omheen zijn gebouwd.

De stichting van het kasteel

De oudst bekende heren van Loenersloot worden genoemd vanaf het einde van de 12de eeuw, maar het is niet bekend of het kasteel toen al bestond.

Het kasteel wordt voor het eerst vermeld in 1258. Toen droeg ridder Dirk Splinter van Loenersloot zijn kasteel op aan de graaf van Gelre, van wie hij het als erfelijk leen terug ontving [uitleg].

Het kasteel bestond toen uit de huidige ronde donjon, met daaromheen een veelhoekige hoge bakstenen ringmuur, met kantelen en een weergang op spaarbogen.

Een roofridder

Het kasteel vóór 1711. De ringmuur had toen al plaatsgemaakt voor een aantal woongebouwen. .

Vanaf 1372 was het kasteel weer in handen van een heer Splinter van Loenersloot. Splinter van Loenersloot gedroeg zich als een roofridder en kwam daarom vaak in conflict met zijn buren.

Nadat Splinter in 1377 een aantal Goudse burgers gevangen had genomen, vond de bisschop van Utrecht dat de tijd rijp was om Splinter aan te pakken: niet alleen werd hij veroordeeld tot het betalen van een schadevergoeding, in 1378 kwam de bisschop zelfs met troepen het beleg slaan voor het kasteel.

Na 18 dagen moest Splinter zich al overgeven en moest daarna afstand doen van zijn kasteel. Maar mede doordat er een nieuwe bisschop van Utrecht werd benoemd, duurde het tot 1386 voor er een vonnis over Splinter kon worden uitgevoerd. Ondertussen bleef Splinter zich als een roofridder gedragen. Uiteindelijk kreeg Splinter toch zijn kasteel terug, maar er werd bepaald dat hij het niet verder mocht versterken en het als open huis van het Sticht (Utrecht) moest bewaren.

Ridderhofstad Loenersloot vanuit het zuiden.

Later werd Splinter van Loenersloot onder andere baljuw van Kennemerland en Westfriesland. Na zijn dood kwam het kasteel aan zijn dochter Vrouwe Elsabee van Loenersloot. Echter kreeg Vrouwe Elsabee financiële moeilijkheden en moest het kasteel in 1429 verkopen aan Boudewijn van Zwieten (van Kasteel Zwieten).

Het kasteel onder het geslacht Van Zwieten

Boudewijn van Zwieten werd in 1435 officieel met het kasteel beleend. Onder het geslacht Van Zwieten werd het kasteel verbouwd om meer woonruimte te verkrijgen. Zo werd onder andere aan de oostzijde van het kasteel een rechthoekig woonhuis met zeer zware muren gebouwd.

Ondertussen mocht het kasteel nog steeds niet worden versterkt. Toen aan het begin van de 16de eeuw de omgeving door plunderende Gelderse benden werd geteisterd, kon het kasteel dan ook moeilijk worden verdedigd. Om deze reden werd het kasteel uiteindelijk in 1515 verkocht aan Amelis van Amstel van Mijnden.

De bovenkant van de 24 meter hoge donjon

Het kasteel bleef in de familie Van Amstel van Mijnden tot 1658, waarna het door huwelijk in handen kwam van Pieter Reinier baron van Stepraedt.

Het ontstaan van het huidige kasteel

In 1767 werd het kasteel verkocht aan Hendrik Willen van Hoorn. Hij verbouwde het kasteel ingrijpend: alle verdedigingswerken werden gesloopt en de middeleeuwse vleugels werden verbouwd tot één geheel, dat het aanzien kreeg van een 18de-eeuws landhuis. Wel bleef de 13de-eeuwse donjon het kasteel beheersen.

Vandaag de dag

In het kasteel is tegenwoordig de Stichting Utrechtse Kastelen gevestigd.
Het kasteel is slechts bij uitzondering toegankelijk voor publiek. Het is wel vanaf de weg te zien.

[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.52,55,56,150,161,172;

Kalkwiek, K.A. & A.I.J.M. Schellart (red.) (1980). Atlas van de Nederlandse kastelen, A.W.Sijthoff's Uitgeversmaatschappij b.v., Alphen a/d Rijn, p.116-117;

Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.87-89;

http://ftp.castel.nl/~smita01/generatie__15.htm;

Illustraties:
(tekening van het kasteel vóór 1711) Jacob Schijnvoet, gevonden op http://www.kasteleninnederland.nl/foto1069.php;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;