|
|
|
De ruïne van het Huis te
Merwede, |
Het Huis te Merwede is de ruïne van een vierkante waterburcht. Het staat in Dordrecht (Zuid-Holland).
De heren van Merwede waren grafelijke ambtenaren van burgerlijke afkomst, die opklommen tot de lagere adel en uiteindelijk tot de belangrijkste edelen van de tweede rang gingen behoren.
De oudst bekende heer van Merwede was ene ridder Daniël II van Merwede. Deze wordt genoemd in een oorkonde uit 1243 waarin hij als getuige optrad voor graaf Willem II van Holland. Daniël hield de ambachtsheerlijkheid Van der Merwede in leen van de heer van Voorne. Echter toen bestond er nog geen kasteel: waar de heren van Merwede toen woonden is niet bekend [opmerking].
Het kasteel wordt voor het eerst vermeld in 1304. Het werd kort daarvoor gebouwd in opdracht van Daniël IV van Merwede (ca.1278-ca.1330). De heren van Merwede waren in die tijd veel belangrijker geworden dan ze eerst waren. Ze verkeerden namelijk steeds vaker in dienst van de graaf van Holland.
|
|
Plattegrond van het
kasteel (de twee elkaar opvolgende kastelen zijn goed te
zien). |
Het kasteel was gebouwd op een systeem van spaarbogen en
diep gefundeerde steunpunten. Echter dat was niet stevig
genoeg:
het gebied werd in die tijd door de ene na de andere
overstroming geteisterd en het kasteel raakte hierdoor
beschadigd. Uit opgravingen is gebleken dat bijvoorbeeld de
zuidwestelijke toren door de overstromingen sterk uit het lood
was gaan staan en ook de aan de toren aansluitende weergang
helde sterk over naar buiten!
Op een gegeven moment werd het verzakte kasteel herbouwd en flink uitgebreid. Mogelijk gebeurde dat in opdracht van de zoon van Daniël IV, ridder Daniël V van Merwede. Om te voorkomen dat het kasteel weer door overstromingen kon worden beschadigd, werden de funderingen aangepakt en het maaiveld werd opgehoogd. Daarna werd het kasteel, waarvan een deel van de oorspronkelijke muren kon worden behouden, aan de zuid- en oostzijde uitgebouwd. Het groeide uit tot een vierkant kasteel van circa 34 x 35 meter, met vier woonvleugels gebouwd rondom een binnenplaats, en torens op de vier hoeken. De huidige ruïne (de noordwestelijke toren) dateert uit deze herbouw.
In 1345 trok graaf Willem IV van Holland ten strijde tegen de Friezen. Net als vele Hollandse en Henegouwse ridders ging Daniël V van Merwede met de graaf mee. Maar de aanval was slecht voorbereid: amper in Friesland aangekomen vielen de graaf en 500 van zijn ridders in een hinderlaag en werden allen uitgemoord. Hierop vielen de Friezen de rest van het Hollandse leger aan. Totaal overrompeld probeerden de Hollanders nog te vluchten, maar hun schepen hadden zich al teruggetrokken naar volle zee, zodat nagenoeg alle soldaten die aan land waren gekomen werden afgeslacht. Ook Daniël V van Merwede overleefde de slag niet.
Omdat de graaf zonder nageslacht was omgekomen, begon in Holland al gauw een opvolgingsstrijd: de Hoekse en Kabeljauwse twisten. In 1352 werden de Hoeken verslagen en de nieuwe graaf Willem V van Holland kwam toen naar het Huis te Merwede. Daar kreeg ridder Daniel VI van Merwede, de zoon van Daniël V, opdracht van de graaf om de goederen van de verslagen Hoeken te verkopen.
|
Foto hiernaast: De binnenkant van de ruïne. |
Het kasteel bleef in handen van de heren van Merwede tot het begin van de 15de eeuw. In 1403 stierf Daniël VII van Merwede zonder mannelijke erfgenamen na te laten. Hierop kwam het kasteel in handen van de man van Daniëls dochter Margaretha: Willem van Brederode.
Willem van
Brederode stond in de strijd tussen de Hoeken en de Kabeljauwen
aan
de kant van de Hoeken. Echter de nabij gelegen stad Dordrecht
was een Kabeljauws bolwerk. In 1418 kwamen de Hoeken Dordrecht
belegeren en het kasteel diende als sterkte voor de belegering
van de stad [opmerking].
Maar de belegering van Dordrecht werd door de
Kabeljauwen met succes afgeslagen. Toen de Hoekse troepen
vertrokken waren, trokken de Dordtenaren naar het kasteel en
vernielden het!
Mogelijk werd het kasteel tussen 1418 en 1421
nog gedeeltelijk hersteld, maar dit was tevergeefs: in 1421 kwam
de Sint-Elisabethsvloed, die niet alleen 72
dorpen in de omgeving onder water deed verdwijnen, maar het
kasteel ook definitief verwoestte. Daarna werd de ruïne
geleidelijk gesloopt door Dordtenaren die er stenen en andere
bouwmaterialen kwamen halen.
In 1940 werden de grondslagen van het kasteel blootgelegd en toen ontdekte men dat twee kastelen elkaar hadden opgevolgd op dezelfde plaats.
De ruïne van het kasteel staat in een heel klein bosje, te midden van een industriële omgeving. Het is vrij toegankelijk.
Foto hierboven: de toren gezien
vanuit het westen.
|
Huis te Merwede Dichtbij de Kerkeplaat Dordrecht |
Tekst: Mathieu Fannee
Geraadpleegde literatuur:
Graaf, R. de (2004). Oorlog om Holland 1000-1375. Uitgeverij Verloren, Hilversum, p.341-374;
Janssen, H.L., Kylstra-Wielinga, J.M.M., & Olde Meiering, B. (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.71-74;
Klaus, N. (2011). Riddersporen. De heren en huizen van de Merwede. Deel 23 uit de reeks 'Verhalen van Dordrecht'. Uitgeverij De Stroombaan, Alblasserdam;
Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.156-157;
Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p.274-277;
Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.95-97;
Stöver, Jos et al (2000). Kastelen en buitenplaatsen in Zuid-Holland, Walburg Pers, Zutphen, p.430-432;
http://cms.dordrecht.nl/dordt?waxtrapp=rhqboDsHaKnPvBOFNH;
Illustraties:
(foto's van de ruïne)
Mathieu Fannee;
(plattegrond)
Nederlandse
Kastelenstichting / Janssen (?), gevonden op
http://www.kastelenbeeldbank.nl/Zuid-Holland/Merwe(de)-Dordrecht/index.htm;
