Het kasteel vanuit het oosten.
.

Kasteel Horn

Kasteel Horn is een ronde burcht op een kunstmatig opgehoogd terrein. Het staat aan de oostkant van Horn (Limburg), op een hoge oever van een oude winterbedding van de Maas.

Dit kasteel is een van de best bewaarde middeleeuwse burchten in Nederland.

Een voorganger?

Mogelijk heeft het huidige kasteel (13de eeuw) een voorganger gehad. Niet alleen worden er al sinds 1100 heren van Horne genoemd. Ook werd 5 meter onder de binnenplein van het huidige kasteel een woon-niveau gevonden van vóór de 13de eeuw, met funderingen van tufsteen en Maaskeien.

De stichting van het huidige kasteel

Het huidige kasteel Horn wordt voor het eerst genoemd in 1243 en werd waarschijnlijk kort daarvoor gesticht. Het werd gebouwd door Willem, heer van Horne en van Altena.

Plattegrond van het kasteel (het noorden is boven). Onderaan de tekening zijn de twee verdwenen zuidelijke torens ook afgebeeld.

Het kasteel bestond toen uit een vrijwel ronde ringmuur met vier (hoefijzervormige) torens. In het oostelijke gedeelte van de ringmuur stond een vierkante poorttoren en aan de zuidkant stond een lage woonvleugel (die de kern vormt van de huidige woonvleugel).

Verbouwingen

Rond 1300 lieten de heren van Horne de ringmuur verhogen, die zo zijn huidige hoogte bereikte. En ook de torens en de woonvleugel werden verhoogd. Deze woonvleugel werd vervolgens rond 1425-1450 verder uitgebreid, ten koste van de zuidoostelijke toren (zie plattegrond).

Belangrijke heren

De heren van Horne waren belangrijke heren. Niet alleen verwierven ze veel bezittingen, ook werden ze in 1450 verheven tot Rijksgraven.

Jacob I van Horne was de eerste die zich “Graaf van Horne” mocht noemen. In 1455 besloot hij Kasteel Horn te verlaten om op zijn nieuwe kasteel De Nijeborg in Weert te gaan wonen. Daarna verbleven de heren van Horne zelden meer op Kasteel Horn.

De hoge ringmuur, hier aan de westzijde van het kasteel.
.

Tegenslagen

Al vanaf het einde van de 15de eeuw kwam de machtige positie van de heren van Horne onder druk te staan. Eerst moest Jacob II van Horne een deel van zijn bezittingen verkopen. Daarna overleed de volgende graaf van Horne in 1531 zonder kinderen na te laten. Gelukkig had de overleden graaf nog een broer: Jan van Horne, die proost was in Luik.

Om het geslacht voor uitsterven te behoeden trad Jan uit de geestelijke stand, volgde zijn broer op als graaf van Horne en trouwde met Anna van Egmond... maar dit was tevergeefs: ook hij overleed kinderloos, in 1540.

Hierop werd Jans stiefzoon -Philips van Montmorency- op zijn beurt graaf van Horne. Echter zijn grootmoeder en haar twee zoons waren het hier niet mee eens! Door langdurige processen probeerden zij het graafschap Horne in handen te krijgen.

Toch wist Philips graaf van Horne te blijven, maar de strijd om het behoud van zijn graafschap had hem zo veel geld gekost dat hij toch een deel van zijn bezittingen moest verkopen.

De tachtigjarige oorlog (1568-1648)

De ringmuur met de noordwestelijke toren. De openingen in de muur zijn gemaakt in de 19de eeuw.

Rond het begin van de tachtigjarige oorlog kwam een definitief einde aan de heerschappij van het geslacht Van Horne op het kasteel. Graaf Philips van Horne had zich aangesloten bij de opstand tegen de Spaanse koning Filips II, en om die reden werd hij samen met Lamorael van Egmond op 5 juni 1568 in Brussel onthoofd.
Philips had de dag ervoor in zijn testament zijn bezittingen vermaakt aan zijn broer Floris; echter deze werd in 1570 gewurgd in een Spaanse gevangenis, op bevel van de Spaanse koning.

Nieuwe bewoners

Omdat Philips en Floris van Horne beiden kinderloos waren overleden, verviel het kasteel terug aan hun leenheer de prins-bisschop van Luik. In 1603 werd het kasteel met geweld ingenomen door René de Cerclair, baron van Fontaine en Breuil, waarna deze zich als graaf en kasteelheer liet inhuldigen. Maar Renés tijd als graaf van Horne zou niet lang duren: het jaar daarop werd hij al op last van het Luikse domkapittel uit het kasteel verdreven.

Daarna lieten de Luikse bisschoppen het kasteel bewonen door bisschoppelijke rentmeesters. In die tijd raakte het kasteel ernstig in verval...
...totdat het wereldlijk gezag van het bisdom Luik in 1793 werd opgeheven. Daarna werd het kasteel in 1798 openbaar verkocht. Marcel Gérard Magnée, die voor de prins-bisschop van Luik had gewerkt, werd de nieuwe eigenaar van Kasteel Horn.

Later liet de familie Magnée het vervallen kasteel verbouwen om het weer bewoonbaar te maken. Ook lieten zij in de 19de eeuw de spaarbogen in de ringmuur openen, zodat zij vanaf de binnenplaats van het kasteel uitzicht op het omringende landschap hadden (zie rechterfoto hierboven). De familie Magnée is tegenwoordig nog steeds eigenaar.

Vandaag de dag

Het kasteel wordt bewoond en is dus niet te bezichtigen, maar het park eromheen is opengesteld voor wandelaars.



Foto hierboven: de ingang van het kasteel, gezien vanuit het zuidoosten.



Kasteel Horn

Kasteelstraat 6

Horn



[Hoofdmenu]

Tekst: Mathieu Fannee

Geraadpleegde literatuur:

Hupperetz, W. & B. Olde Meierink & R. Rommes (red.) (2005). Kastelen in Limburg. Burchten en landhuizen (1000-1800). Stichting Limburgse Kastelen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.199-203;

Janssen, H.L., Kylstra-Wielinga, J.M.M., & Olde Meiering, B. (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.48, p.50;

Kransberg, D. & Mils, H. (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.227-229;

Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.39-40;

Illustraties:
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;
(plattegrond) http://www.kasteleninnederland.nl/kasteel605.php;