|
Kasteel Batenburg, gezien
vanuit het zuiden. |
Kasteel Batenburg is de ruïne van een rond waterkasteel. Het staat aan de noordzijde van het stadje Batenburg (Gelderland).
Het kasteel bestaat uit een ronde ommuring met de resten van drie forse torens aan de noord-, zuid- en westzijde. Aan de oostkant staat de toegangspoort.
De eerste heren van Batenburg worden vermeld vanaf 1076. Zij waren zeer belangrijke heren en worden in vele oorkonden genoemd als getuigen van verschillende vorsten. Waar zij woonden is niet duidelijk, want het is niet bekend of er toen al een kasteel Batenburg bestond.
In ieder geval stond er rond 1150 zeker een kasteel op deze plek. Het bestond toen uit een kunstmatige heuvel met daarop een zware vierkante toren van tufsteen.
De westelijke toren. |
Aan het einde van de 15de eeuw maakte Gelre deel uit van
het Habsburgse rijk. Echter Gelre verzette zich tegen de
Habsburgse overheersing. In 1492 werd het hertogdom Gelre daarom
weer zelfstandig en Karel van Egmond werd daarbij erkend als
hertog.
En nu lag kasteel Batenburg zeer strategisch: op de
grens tussen het zelfstandige Gelre en het Habsburgse Brabant.
In 1497 kwam een Habsburgs leger onder leiding van Albert van
Saksen het kasteel belegeren. Schijnbaar wisten de Habsburgers
het in te nemen, want in 1503 kwam hertog Karel van Gelre het
kasteel op zijn beurt belegeren. Karel van Gelre veroverde het
kasteel terug, waarna hij de ringmuur waarschijnlijk
gedeeltelijk liet slechten.
De poort (aan de oostzijde), met resten van twee
flankeertorens. |
Nieuwe verwoesting en herbouw
Aan het begin van de tachtigjarige oorlog -in 1568- werd het
kasteel bezet door de Spanjaarden. Hierop kwam graaf Philips van
Hohenlohe (luitenant-generaal van Willem van Oranje) met een
leger naar de Batenburg. Philips liet het kasteel beschieten,
waardoor het oudste gedeelte van de Batenburg instortte.
In
de jaren die erop volgden werd het kasteel steeds weer veroverd
door de Spanjaarden en weer terugveroverd door troepen die voor
Willem van Oranje streden.
Uiteindelijk liet Maximiliaan van Bronkhorst het kasteel rond 1600 herstellen: onder andere werden er aan de zuidzijde van het slot nieuwe woonvertrekken opgetrokken.
Kasteel Batenburg vanuit het zuiden (1741). |
In 1794 kwam de genadeslag: de Fransen vielen het land
binnen! Toen de Franse troepen aankwamen bij de Batenburg,
stopten ze de kamers vol met hooi, maakten de pomp onklaar, en
staken het kasteel in brand...
Het kasteel werd hierdoor
geheel verwoest en werd nooit meer herbouwd.
Daarna werden
de stenen ook nog geplunderd door de omwonenden. Toch stonden er
rond 1820 grote delen van het opgaand muurwerk nog overeind,
maar deze werden vanaf toen jammer genoeg afgebroken in opdracht
van de graaf van Bentheim-Steinfurth.
Na de Tweede Wereldoorlog was slot Batenburg nog steeds in bezit van de vorsten van Bentheim-Steinfurth. Als Duits bezit werd het kasteel door de Nederlandse Staat geconfisqueerd. Vervolgens werd de ruïne in 1953 verkocht aan de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen voor het symbolische bedrag van 1 gulden.
Tussen 1985 en 1992 is de ruïne hersteld en archeologisch onderzocht (toen werden de sporen van de 12de-eeuwse kunstmatige heuvel aangetroffen).
De ruïne kan slechts op een beperkt aantal dagen per jaar worden bezichtigd (bijvoorbeeld tijdens evenementen in de zomer). Gelukkig is de ruïne zeer goed te zien vanaf de weg.
Foto hierboven:
de zuidwestelijke kant van de ruïne.
Kasteel Batenburg Stadswal Batenburg
|
Tekst: Mathieu Fannee
Met dank aan dhr. Jan Derks (
Stichting Het
Batenburgs Erfgoed) voor de uitgebreide documentatie
die hij mij toestuurde!
En dank aan dhr. Sjef Daverveld
(
Historische Vereniging Tweestromenland)
voor zijn hulp.
Geraadpleegde literatuur:
Bauer, T.C. (1994). “Batenburg”, in: Castellogica III, NKS, Doorn, p.119-123;
Eck, J. van, K. van der Hoek, H. van Heiningen (1995). Kadastrale atlas Gelderland 1832, Batenburg, tekst en kadastrale gegevens. Stichting Werkgroep Kadastrale Atlas Gelderland, Arnhem, p.28-29;
Eliëns, F.M., J. Harenberg (1984). Middeleeuwse kastelen van Gelderland. Uitgeverij Elmar b.v., Rijswijk, p.190-196;
Janssen, H.L., J.M.M. Kylstra-Wielinga, & B. Olde Meiering (red.) (1996). 1000 jaar kastelen in Nederland, Functie en vorm door de eeuwen heen, Uitgeverij Matrijs, Utrecht, p.42;
Kransberg, D. & H. Mils (1979). Kastelengids van Nederland; Middeleeuwen. Fibula-Van Dishoeck, Haarlem, p.25-26;
Kuipers-Verbuijs, M.J. et al (1997). Ruïnes in Nederland, Waanders Uitgevers, Zwolle, p. 135-137;
Reijen, Paul E. van (1976). Middeleeuwse kastelen in Nederland, Unieboek b.v., Bussum. (3de herziene druk), p.59, 63;
Schellart, A.I.J.M. & Theo de Vries (1978). Burchten & Kastelen, stenen getuigen van onze historie (vijfde druk). Servire B.V. Uitgevers Katwijk aan Zee, p.69;
Historische Vereniging Twee Stromenland - Werkgroep Batenburg (1996). Wandeling door Batenburg.
en het informatiebord bij het kasteel!
http://www.mooigelderland.nl;
http://www.castles.nl/bat/bat.html;
http://www.kasteleningelderland.nl/;
http://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/batenburg.htm;
http://www.houwie.net/nijmegen/nijmegen5.html;
http://nl.wikipedia.org/wiki/Albrecht_III_van_Saksen;
http://dutchrevolt.leidenuniv.nl/nederlands/personen/h/hohenlohe.htm;
Illustraties:
(gravure)
Nederlandse
Kastelenstichting / Tekening Jan de Beijer, gravure Hendrik
Spilman, gevonen op
http://www.kastelenbeeldbank.nl/Gelderland/Batenburg-Batenburg/index.htm;
(foto's van het kasteel) Mathieu Fannee;